Art

Problemy w czasie ciąży

13.03.2014
Problemy w czasie ciąży

Czas ciąży to okres w którym zachodzą zmiany we wszystkich układach organizmu kobiety.

Przede wszystkim jest to okres burzy hormonalnej, kiedy to gwałtowny wzrost progesteronu, estrogenów i innych hormonów zupełnie zmienia funkcjonowanie ciała. Zmiany te mają na celu zapewnienie niezbędnych do prawidłowego rozwoju płodu warunków, jak również przygotowanie kobiety do porodu, połogu i karmienia piersią. Są one zupełnie bezpieczne dla przyszłej mamy i dziecka, mogą jednak spowodować liczne, uciążliwe objawy.

Do najczęstszych należą:

  • bóle głowy,
  • nudności,
  • wymioty,
  • uczucie zmęczenia,
  • labilność emocjonalna,
  • duszność,
  • ciężkość nóg i opuchnięte dystalne części ciała,
  • ból kręgosłupa.

W artykule tym chciałabym przyjrzeć się bliżej tym procesom i wyjaśnić, które z nich odpowiadają za najczęściej wymieniane przez przyszłe mamy dolegliwości.

 

 

Zmiany i dolegliwości w okresie ciąży
 

  1. Nudności

    Organizm kobiety reaguje wzmożoną aktywnością już od momentu zapłodnienia, kiedy to ciałko żółte zaczyna wydzielać gonadotropinę kosmówkową HCG, której wzrost powoduje zmniejszenie produkcji hormonu luteinizującego LH, wytwarzanego przez przysadkę mózgową, co w konsekwencji powoduje zatrzymanie produkcji komórek jajowych i cyklu miesięcznego. Pod wpływem HCG ciałko żółte zaczyna rosnąć i wydzielać steroidy. Stężenie HCG osiąga szczytowy poziom w 12 tyg. ciąży, po czym wraz z zanikiem ciałka żółtego obniża się, ponieważ w tym czasie łożysko jest już wystarczająco rozwinięte by przejąć funkcje wydzielania hormonów tj. progesteronu, estrogenu oraz kortyzolu. To właśnie wzrost ilości HCG w pierwszych dniach ciąży może być przyczyną odczuwania nudności.
     
  2. Skłonność do żylaków

    W czasie ciąży wielokrotnie wzrasta stężenie progesteronu, którego dobowa szczytowa wartość wynosi 30mg, natomiast po zapłodnieniu podnosi się do 75 mg a w 40 tyg. skacze aż do 300mg. Nie dzieje się to bez przyczyny, ponieważ hormon ten spełnia liczne funkcje w procesie przygotowania organizmu kobiety do rozwoju płodu a jego działanie obejmuje praktycznie wszystkie układy organizmu. Progesteron jest to żeński hormon płciowy produkowany przez jajniki w niewielkich ilościach, który w organizmie kobiety działa poprzez odpowiednie receptory zlokalizowane m.in. w macicy i gruczołach sutkowych. Co miesiąc wraz z estrogenami przygotowuje on śluzówkę macicy na przyjęcie zarodka, a gdy do zapłodnienia nie dochodzi, powoduje złuszczenie śluzówki macicy i jej wydalenie wraz z krwią (czyli miesiączkę).

    Po zapłodnieniu progesteron pobudza błonę śluzową jajowodów i macicy do wydzielania substancji odżywczych i jest substratem do produkcji gliko- i mineralokortykosteroidów płodu. Jest hormonem niezbędnym do utrzymania ciąży, ponieważ jednym z jego najważniejszych zadań  jest zmniejszenie samoistnej czynności skurczowej macicy, oraz zmniejszenie wrażliwości tego narządu na oksytocynę, dzięki czemu zapobiega możliwości poronienia lub porodu przedwczesnego. W tym zakresie jego działanie jest antagonistyczne w stosunku do estrogenów i oksytocyny. Oprócz tego związek ten powoduje relaksację mięśni gładkich i obniżenie napięcia ścian w naczyniach krwionośnych, czego wynikiem może być pojawienie się skłonności do żylaków lub krwawienia z nosa. W zaawansowanej ciąży żylakom sprzyja również powiększona macica, która może uciskać żyłę główną dolną, którą krew powraca z kończyn dolnych w kierunku serca. Jest to przyczyna dla której zaleca się unikania długiego przebywania w pozycji pionowej, szczególnie stojącej, a także długotrwałego leżenia i spania na plecach. Powszechnie polecaną pozycją do spania, w zaawansowanej ciąży jest spanie na boku.

     
  3. Obrzęki

    Problemem kobiet w ciąży jest skłonność do obrzęku dystalnych części ciała, np. stawów skokowych. Powodem tego jest zmniejszenie ciśnienia krwi, przy czym jednocześnie objętość osocza rośnie (o ok. 1,5 l.) w większym stopniu niż wytwarzanie białek osocza. Z tego powodu mniejsza ilość płynu jest zwracana do naczyń włosowatych z przestrzeni międzykomórkowej i powstaje ryzyko obrzęku. Objętość krążącej krwi w organizmie wzrasta o ok.40%. Ponieważ następuje wzrost ilości osocza we krwi to jej lepkość, dzięki rozcieńczeniu, spada. Ten czynnik oraz relaksujący wpływ progesteronu na drobne naczynia chronią serce przed wzrostem obciążenia. Dochodzi do zmian wartości ciśnienia tętniczego o około 10-15 mmHg ( pod koniec ciąży wraca do wartości prawidłowych). Skutkiem tych procesów może być przyspieszenie akcji serca, a w związku z większą pracą jaką wykonuje, wzrost jego masy. Z kolei pojemność minutowa serca wzrasta o ok.30%. Najwyraźniejszy przyrost objętości krwi przepływającej w ciągu minuty przez narządy notuje się w rosnącej szybko macicy oraz w nerkach. Zmiany hematologiczne krwi to zwiększenie ilości erytrocytów (o ok. 20%), krwinek białych, zmiana odczynu opadania krwinek (OB.). Zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na żelazo, dlatego w drugiej połowie ciąży konieczne jest przyjmowanie preparatów, pod kontrolą lekarza zawierających ten pierwiastek. Inne metaboliczne efekty oddziaływania progesteronu to obniżanie stężenia aminokwasów oraz normalizacja poziomu glukozy w surowicy krwi.
     
  4. Duszności

    W czasie ciąży zachodzą również istotne zmiany w pracy układu oddechowego. Z powodu zmiany ustawienia przepony i żeber u ciężarnej tor oddechowy przestawia się z żebrowego na przeponowy. Na skutek ucisku macicy całkowita objętość płuc zmniejsza się o 4-5%. Pomimo to objętość oddechowa wzrasta o ok. 40% i w tym samym stopniu wzrasta wentylacja minutowa (iloczyn objętości oddechowej (TV) i częstości oddechów (Bf)) w warunkach spoczynkowych wynosi około 6-8 L/min. Zużycie tlenu wzrasta o ok. 15%, ale nie stanowi to obciążenia dla organizmu. Częstość oddechów nie wzrasta, lub zwiększa się w niewielkim stopniu, za to powiększa się objętość wdechowa przy niezmienionej objętości wydechowej. Pod koniec ciąży połowa tlenu pobieranego przez matkę wykorzystywana jest przez płód. W wyniku tych zmian już od pierwszych dni ciąży kobieta może odczuwać duszność. U co drugiej kobiety w ciąży występuje duszność wysiłkowa, a u 20 % także spoczynkowa.
     
  5. Problemy metaboliczne

    Poprzez  zmniejszenie napięcia mięśni gładkich oraz zwiększenie wchłaniania wody w jelicie grubym progesteron wywiera istotny wpływ na układ pokarmowy i wydalniczy. Spowolnione są ruchy robaczkowe jelit i czynność zwieraczy przełyku. Stąd typowe dolegliwości ciężarnych: zaparcia i zgaga. Spowolnienie pasażu żołądkowo-jelitowego ma na celu polepszenie trawienia i wchłaniania treści pokarmowej. Zmienia się ilość wytwarzanego kwasu solnego w żołądku. Czasem produkowany jest w nadmiernej ilości, czasem w zbyt małej. Mała ilość kwasu solnego może być przyczyną niedokrwistości, zbyt duża stwarza ryzyko zarzucania treści żołądkowej do przełyku. Wydłuża się czas opróżniania pęcherzyka żółciowego, stąd większe ryzyko do powstawania w tym czasie kamieni żółciowych. Zwiększa się wydzielanie śliny, a jej Ph zmienia się z zasadowego na kwaśny, co predysponuje do powstawania próchnicy. Dziąsła są bardziej przekrwione i przerośnięte, dlatego może pojawić się krwawienie. W tym czasie obserwuje się skierowanie metabolizmu w stronę anabolizmu a także wzrost stężenia cholesterolu i lipidów. Wzrasta zawartość tłuszczów (o ok. 4 kg) oraz białek. W wyniku tych procesów, oraz wagi rozwijającego się płodu masa ciała matki zwiększa się o średnio o ok. 10 -12 kilogramów, przy czym  przyrost powyżej 15 -16 kilogramów uważa się za nadmierny i sprzyja tylko przyrostowi zbędnej tkanki tłuszczowej matki i dziecka. Z kolei zbyt mały przyrost masy może powodować upośledzenie rozwoju płodu. Wzrasta również zapotrzebowanie energetyczne o ok. 250 kcal na dzień.
     
  6. Zakażenia układu moczowego

    Innym efektem działania progesteronu są zmiany w układzie moczowym. Od 10 tygodnia ciąży poszerzają się kielichy, miedniczki nerkowe i moczowody, bardziej po stronie prawej, co może sprzyjać wstępowaniu drobnoustrojów i występowaniu zakażeń układu moczowego. W trzecim trymestrze ciąży objętość miąższu nerek wzrasta o ok.70%. Może występować częste oddawanie moczu, co jest wynikiem przekrwienia całego układu moczowego (przepływ krwi przez nerki zwiększa się o 55%), działaniem estrogenów i progesteronu na pęcherz moczowy a także stopniowego powiększania się trzonu macicy i jego uciskiem na ten narząd. Następuje wzrost filtracji kłębuszkowej. We krwi maleje stężenie substancji takich jak: kreatynina, mocznik i kwas moczowy. Może występować zjawisko wydalania z moczem pewnych ilości glukozy ( glikozuria).
     
  7. Zmiany dermatologiczne

    Progesteron działa synergistycznie z estrogenami na gruczoł sutkowy, pobudzając wzrost pęcherzyków gruczołowych oraz uczestnicząc w ekspresji receptorów niezbędnych do laktacji, hamuje odpowiedź immunologiczną matki na antygeny płodu. Podnosi temperaturę ciała do ok. 37,8°C. Pod jego wpływem intensywniej pracują gruczoły łojowe i potowe, przez co szybciej przetłuszczają się włosy, a na skórze mogą pojawić się wypryski,przebarwienia skóry, oraz ostuda czyli przebarwienia na twarzy. Jest to wynik zwiększonej ilości progesteronu i estrogenów. Ciemnieją także brodawki sutkowe, pępek, kresa (pionowa kreska na brzuchu) oraz krocze.
     
  8. Stres

    Progesteron to hormon o działaniu silnie uspokajającym, który działa na mózg podobnie do barbituranów, co ma na celu ochronę matki i dziecka przed nadmiernym stresem. Podobne działanie ma oksytocyna, wywołująca hamowanie odpowiedzi humoralnej na czynniki wywołujące stres. Ponadto uwalnianie kortykotropin, (hormonów, które pobudzają nadnercza do wytwarzania hormonów stresowych) jest istotnie ograniczone w tym okresie, szczególnie w ostatnim trymestrze ciąży. Działanie antystresowe hormonów zyskuje szczególne znaczenie  w świetle hipotezy Backera, który twierdzi, że zdrowie osoby dorosłej i jej reakcja na powszechne czynniki stresogenne zostaje zaprogramowane już w życiu wewnątrzmacicznym. Jego badania potwierdziły, że osoby dorosłe, które podczas życia płodowego narażone były na stale podwyższony poziom stresu, jak również czynników takich jak nieprawidłowe odżywianie, zmniejszony przepływ krwi, rozwijają się jako osoby nadpobudliwe, wykazując zbyt gwałtowną odpowiedź kortyzolu na czynniki stresogenne. Takie osoby mają większą skłonność do depresji, chorób układu krążenia czy cukrzycy.

     
  9. Depresja poporodowa

    U wielu kobiet może pojawić się tzw. depresja poporodowa, która w powszechnym przekonaniu jest związana z gwałtownym spadkiem progesteronu we krwi. Nie ma jednak badań naukowych, które by potwierdzały tę tezę, okazuje się bowiem, że nie ma wyraźnych różnic w stężeniu hormonów między kobietami, które doświadczają po porodzie poważnego obniżenia nastroju a kobietami zdrowymi.
     
  10. Bolesność piersi

    W czasie ciąży duże znaczenie odgrywają również estrogeny, których stężenie znacznie w tym czasie wzrasta. Hormony te powstają głównie w łożysku. Spośród trzech estrogenów: estriolu, estronu i estradiolu największy wzrost zawartości w dobowej porcji moczu osiąga estriol, znacznie mniejszy zaś estron i estradiol. Zawartość estriolu w dobowej porcji moczu i we krwi stale wzrasta. Zwiększa się również jego zawartość w wodach płodowych, osiągając w końcu ciąży stężenie około 10 razy większe w porównaniu ze stężeniem we krwi w tym samym czasie. Pod wpływem estrogenów następuje wzrost masy mięśnia macicznego, dzięki czemu tworzona jest przestrzeń dla wzrastającego płodu. Proces ten jest kontrolowany przez progesteron, dzięki czemu nie dochodzi do nadmiernego rozrostu endometrium. Jednocześnie w ostatnich tygodniach ciąży estrogeny zwiększają pobudliwość mięśnia macicznego tak, że mięsień ten zaczyna się kurczyć się pod wpływem oksytocyny. Estrogeny wraz progesteronem, stymulując powstawanie kanalików mlekowych powodują, że piersi powiększają się, stają się nabrzmiałe ibolesne. Z tego powodu u kobiet ciężarnych istnieje tendencja do garbienia się oraz bólu w odcinku szyjnym i piersiowym kręgosłupa.
     
  11. Bóle stawów i kręgosłupa

    Innym istotnym hormonem wytwarzanym przez jajniki wyłącznie w czasie ciąży jest relaksyna. Jej działanie ogranicza się do wpływu na układ mięśniowo-więzadłowy. Na skutek działania relaksyny dochodzi do zwiotczenia więzadeł i poszerzenia przestrzeni w stawach krzyżowo-biodrowych i w obrębie spojenia łonowego. Zmniejsza się ruchomość miednicy. Pod koniec ciąży zmienia się postawa kobiety, zwiększa się lordotyzacja kręgosłupa lędźwiowego, co spowodowane jest przesunięciem punktu ciężkości ciała. Wskutek tego może dojść do przykurczy mm. prostowników grzbietu oraz mm. biodrowo-lędźwiowych i osłabienia mm. brzucha i pośladkowych. Powyższe zmiany mogą powodować różnorodne dolegliwości bólowe ze strony stawów i kręgosłupa. Gdy zbliża się poród ( 28-32 tydzień ciąży) relaksyna rozluźnia więzadła kości spojenia łonowego i rozmiękcza tkanki miękkie kanału rodnego, szczególnie ważne jest rozluźnienie szyjki macicy. Dzięki temu kanał rodny jest lepiej przygotowany do tego, by dziecko mogło wydostać się na zewnątrz. Jednocześnie może to być przyczyną odczuwania w tym czasie tępego bólu w okolicy spojenia łonowego.
     

 

Podczas akcji porodowej i w czasie połogu ważną rolę odgrywają prolaktyna i oksytocyna. W ostatnich tygodniach poziom progesteronu, który hamuje wydzielanie oksytocyny oraz chroni mięśnie macicy przed skurczami, gwałtownie spada. Zwiększa się za to poziom estrogenów, które stymulują wydzielanie tego hormonu. Oksytocyna, magazynowana i wydzielana do krwi przez tylny płat przysadki powoduje skurcze mięśni macicy podczas porodu. Bezpośrednio po porodzie wpływa na obkurczanie macicy chroniąc w ten sposób przed nadmierną utratą krwi po urodzeniu łożyska. Uwalniana jest również podczas ssania piersi i powoduje skurcz przewodów mlekowych, co ułatwia karmienie, a także stymuluje proces zwijania macicy. Hormonem, który pobudza gruczoł sutkowy do produkcji mleka jest prolaktyna. Jest ona wydzielana przez przedni płat przysadki mózgowej a jej działanie polega na stymulowaniu wzrostu płodu i pobudzaniu gruczołu sutkowego do wydzielania mleka.

Zazwyczaj olbrzymie zmiany, do jakich dochodzi podczas ciąży w organizmie kobiety, nie powodują zagrożenia dla jej kondycji oraz zdrowia. Mogą być jednak przyczyną uciążliwych dolegliwości, które prowadzą do obniżonego samopoczucia i stresu. Dlatego wskazane jest aby kobieta, która planuje zajście w ciąże zadbała o swoje zdrowie i kondycję fizyczną jeszcze przed poczęciem. Zminimalizuje to wystąpienie tych objawów oraz powikłań w czasie ciąży. Jedną z propozycji aktywności fizycznej oraz formy relaksu, jest joga, praktykowanie której, jak zapewniają instruktorzy, może uczynić ciało i umysł przyszłej matki silnym i stabilnym. Stanowi ona doskonałą formę opieki prenatalnej matki i dziecka, będąc jednocześnie remedium na pojawiające się w tym czasie dolegliwości.

 

Tekst: Urszula Bednarz, fizjoterapeuta

http://gabinetsurya.eu

Dodaj swój komentarz

Komentarzy: 0

Art

Muzykoterapia

12.03.2014
Muzykoterapia

Muzykoterapia jest metodą wykorzystującą pozytywny wpływ muzyki na ustrój psychofizyczny człowieka. Do niedawna była wykorzystywana jedynie w zakresie badań i w zamkniętych placówkach. Teraz staje się coraz bardzo popularna. Dźwiękami jesteśmy otoczeni z każdej strony, jednak hałas, krzyki i głośna muzyka sąsiadów nie działa na nas dobrze. Muzyka powinna być dobrana tak, żeby wpływała na nas pozytywnie. Każdy z nas ma inne preferencje i reaguje na inny rodzaj muzyki. Jest to zależne od wielu czynników- własnych przyzwyczajeń, doświadczeń, problemów czy upośledzeń.  

W tej metodzie ważna jest nie tylko muzyka, ale sposób jej „aplikacji”. Terapia poprzedzona jest często badanie audiologicznym. Dobrze sprawdza się w profilaktyce, a także w pracy ze zdrowymi dziećmi i osobami dorosłymi. Umiejętnie dobrana muzyka wycisza negatywne emocje i pobudza pozytywne. Udowodniono, że muzyka ma dobry wpływ na rozwój emocjonalny dzieci. W muzykoterapii można stosować każdy rodzaj muzyki, a nie jak uważano wcześniej, tylko klasycznej. Seans muzykoterapii trwa około 45 minut, w tym czasie mają miejsce poszczególne fazy: odreagowanie, zrytmizowanie, uwrażliwienie, relaksacja, aktywizacja i zakończenie. Muzykoterapia może być formą czynną i bierną. W czasie biernych seansów uczestnicy słuchają przygotowanej muzyki i próbują się odprężyć i znaleźć równowagę. W czasie aktywnych seansów można grać na instrumentach, zorganizować zajęcia rytmiczne lub  muzyczno- ruchowe.

Uczestnictwo w muzykoterapii zawsze musi być dobrowolne, każdy może wybrać formę, która odpowiada mu najbardziej. Dzięki muzyce możemy odnaleźć spokój ducha i radość. Świadome i umiejętne wykorzystanie muzyki może pomóc  wprowadzić wiele pozytywnych zmian w życiu i osobowości. Seans muzykoterapii możemy urządzić sobie sami w domu, lub poszukać osób które mają podobne gusta muzyczne i poszukać miejsca gdzie można posłuchać muzyki w większym gronie.  

Autorka: Daria Rogowska

Dodaj swój komentarz

Komentarzy: 0

Art

O skuteczności fizykoterapii w leczeniu bólu kręgosłupa

11.03.2014
O skuteczności fizykoterapii w leczeniu bólu kręgosłupa

Często zdarza się, że pacjenci skarżą się na nieskuteczność rehabilitacji, szczególnie jeśli składa się ona wyłącznie z fizykoterapii (physis – natura). Korzystając z cyklu zabiegów fizykoterapeutycznych takich jak: krioterapia, ultradźwięki, laser lub elektroterapia, uzyskują zmniejszenie lub eliminację bólu kręgosłupa, jednakże po kilku miesiącach, dysfunkcja powraca powodując tak samo silny lub nawet większy ból. Dlaczego ból nawrócił? Czyżby zabiegi fizykalne były nieskuteczne?

Przepuklina jądra miażdżystego powoduje powstanie reakcji chemicznej, której efektem jest miejscowy, ostry stan zapalny powodujący przenikliwy ból, który utrzymuje się od kilku dni do dwóch tygodni. Po sześciu tygodniach objawy najczęściej ustępują, bez względu na obecność lub nie fizjoterapii, co jest efektem zdolności do samoleczenia organizmu. Po pierwszym epizodzie bólu kręgosłupa występuje bardzo duże prawdopodobieństwo nawrotu choroby zaś celem fizjoterapii jest zmniejszenie czasu trwania i natężenia bólu, jeśli taki nawrót nastąpi.

W przypadku wystąpienia stanu zapalnego spowodowanego uszkodzeniem pierścienia włóknistego kręgu praz wypłynięciem zawartości jądra miażdżystego pierwszym celem działań medycznych jest zmniejszenie lub usunięcie reakcji zapalnej i bólu. Na tym etapie pomocne są metody farmakologiczne ( leki przeciwzapalne i przeciwbólowe) oraz fizykoterapia np. kinezyterapia, bardzo efektywna jeśli chodzi o wyciszanie ostrego stanu zapalnego. Zabiegi fizykalne pomogą również zmniejszyć napięcie oraz przyspieszą metabolizm w tkankach miękkich co również przyczyni się do zmniejszenia bólu. Jednakże metody fizykoterapii, które doraźnie pomagają zmniejszyć objawy dyskopatii, nie wpływają na komponent mechaniczny bólu, a więc podrażnienie korzenia nerwu przez wypuklinę jądra miażdżystego. W tym wypadku skuteczniejszą metodą postępowania jest trakcja, manipulacja lub techniki mobilizacji kręgosłupa, jak również przepisane przez fizjoterapeutę, indywidualnie dobrane ćwiczenia. Ich funkcją jest aktywność fizyczna, która zapewnia właściwe odżywienie dysku jak również odprowadzenie produktów przemiany materii oraz zmniejszenie przepukliny jądra miażdżystego.

Na podstawie tych informacji możemy stwierdzić, że leczenie bólu pleców tylko za pomocą zabiegów fizykalnych jest niewystarczające. Kompleksową formą pomocy zarówno w przypadku ostrego bólu krzyża, bólu epizodycznego oraz przewlekłego jest wprowadzenie w proces leczenia: fizykoterapii, masażu leczniczego, mobilizacji, manipulacji i trakcji (jeśli nie ma przeciwwskazań), ćwiczeń leczniczych oraz stosowanie się do zaleceń terapeuty. Czasami niezbędna jest farmakoterapia w celu uzyskania kontroli bólu. Badania naukowe przeprowadzone przez zespół lekarzy (Torstensen TA, Ljunggren AE, Meen HD, Odland E, et al. (1998),http://cirrie.buffalo.edu/database/?sh=%22Physical%20therapy%22&and+au=%22Ljunggren%20AE%22) wskazują, że: „Skuteczność treningu medycznego jest udowodniona. Pacjenci z dolegliwościami przewlekłymi, których nie poddano terapii, częściej korzystają ze zwolnień lekarskich oraz są obciążeni większym ryzykiem niepełnosprawności.”

Dlatego w przypadku nawracającego bólu kręgosłupa zalecam masaże, aby obniżyć napięcie tkanek miękkich oraz zdezaktywować punkty spustowe, mobilizacje i ćwiczenia indywidualne żeby zmniejszyć wypuklinę jądra miażdżystego oraz trening mięśni głębokich na wzmocnienie mięśni stabilizujących kręgosłup.Tak skomponowany program rehabilitacyjny skutecznie obniży lub wyeliminuje ból oraz sprawi, że nawroty dysfunkcji kręgosłupa będą rzadsze, krótsze i mniej bolesne.

 

Tekst: Urszula Bednarz, fizjoterapeuta

http://gabinetsurya.eu/

Dodaj swój komentarz

Komentarzy: 0

Strefa lekarza Zaloguj się Zarejestruj się