Rak: śmiertelność wcale się nie zmniejsza

Rak jest główną przyczyną śmiertelności w Europie.

Zgony spowodowane chorobami nowotworowymi stanowią aż 37% przedwczesnych zgonów (przed ukończeniem 65. roku życia) w krajach Unii Europejskiej i są największą przyczyną śmiertelności1. W 2012 roku ponad 1,25 miliona Europejczyków zmarło na raka. U mężczyzn odnotowuje się wyższy odsetek śmierci z powodu raka w porównaniu do kobiet: na 100 000 mieszkańców w przypadku mężczyzn przypada aż 358 przypadków śmiertelnych2.

Najwyższy w Europie odsetek zgonów spowodowanych chorobami nowotworowymi u mężczyzn odnotowano w Chorwacji, Litwie, Łotwie, Estonii, Słowenii, Słowacji, Polsce i na Węgrzech, (a najniższy - na Cyprze)2. U mężczyzn, najwyższy odsetek zgonów odnotowano z powodu raka płuc i raka jelita grubego, związane z używaniem nikotyny i alkoholu2. Wzrost nikotynizmu u kobiet również w tej grupie prowadzi do zwiększenia umieralności w związku z rakiem płuc. Więc optymistycznie prowadzona przez rządy i instytucje zdrowotne „wojna przeciwko rakowi” nie wygląda na korzystną dla nas. Na razie wygrywa raczej rak. Poczucie szerokiej rzeszy osób, że w dzisiejszych czasach medycyna jest skuteczniejsza w leczeniu raka niż dziesięć lat temu, należałoby więc uczciwie i ściśle zestawić z rzeczywistością.

Iluzja badań przesiewowych

Rzeczywiście, stosowane badania przesiewowe są coraz dokładniejsze i w związku z tym wykrywalność raka we wczesnych stadiach wzrasta. Jest to korzystne, bo prawdą jest, że łatwiej leczyć raka we wczesnych stadiach. Natomiast im młodsi dorośli, u których wykrywany jest rak, tym trudniej go wyleczyć. Tym niemniej, wczesne wykrywanie może stworzyć pewną iluzję. Nawet jeśli w ostatecznym rozrachunku nie będziesz żyć dłużej, to „przynajmniej” dłużej byłeś chory. Stąd wrażenie, że leczenie było skuteczniejsze, gdyż wydłużył się czas życia od wykrycia raka. W związku z rozwojem technik badań obrazowych w ciągu ostatnich dziesiątków lat jesteśmy w stanie wykrywać całkiem małe zmiany nowotworowe. Problemem jest jednak, że nigdy nie wiadomo z wyprzedzeniem, jak będzie przebiegał rozwój guza.

Istnieje system gradacji umożliwiający pomiar agresywności danego guza, ale nie jest on w 100% wiarygodny. Zawsze istnieje ryzyko podjęcia bolesnego leczenia, czasem nawet prowadzącego do inwalidztwa, podczas gdy guz i tak nigdy by się nie rozwinął. Często są to zmiany zwane borderline (graniczne), które rozwijają się powoli i w ogóle nie są niepokojące u osób w podeszłym wieku. Badanie przeprowadzone w Cleveland Clinic przez patologów z Detroit (USA) w latach 80. XX w. związane z prostatą3 wykazało, że „raka prostaty” można wykryć u 45% mężczyzn w grupie wiekowej 50–59 lat, jeśli pogrzebie się im igłą w prostacie (badanie zwane biopsją). Proporcja mężczyzn, których można uznać za chorych na raka prostaty, wzrasta do 68% w grupie wiekowej 60–69 lat i do 82% u mężczyzn w wieku 70–79 lat. Nawet w grupie wiekowej 20–30 lat, blisko 10% mężczyzn już ma „raka prostaty”. Ale to wcale nie znaczy, że trzeba podjąć systematyczne leczenie lub poddać pacjenta operacji. Wiele nowotworów prostaty jest „nieprogresywnych”: niektóre nowotwory zanikają (zmniejszają objętość), ponieważ dostają niewystarczający dopływ krwi z dochodzących do nich naczyń krwionośnych; inne zostają „namierzone” przez układ immunologiczny, któremu udaje się je zniszczyć; inne nie są agresywne i pozostają w stanie stagnacji aż do śmierci pacjenta (która następuje z innych przyczyn); jeszcze inne rozwijają się tak powoli, że zanim guz osiągnie niepokojące rozmiary, pacjent zdąży zachorować i umrzeć na inną chorobę. Istnieje wiele biologicznych przyczyn braku rozwoju zmian nowotworowych, które naukowcy dopiero teraz odkrywają4. Likwidowanie guzów z grupy borderline stwarza wrażenie, że udało się uzdrowić pacjenta z raka. Dzieje się tak szczególnie często w przypadku raka piersi i raka prostaty. Wynikają z tego zbędne zabiegi chirurgiczne, potencjalnie prowadzące do inwalidztwa (nietrzymanie moczu, impotencja), ale chorzy są przekonani, że życie im uratowano dzięki „postępowi w dziedzinie medycyny”!

Dlaczego komórki wariują?

U początków guza jest zawsze jedna lub kilka komórek, które zaczynają niewłaściwie funkcjonować: jeszcze nieznana część ich DNA mutuje i nagle mogą się rozmnażać bez ograniczeń, nawet udaremniając reakcję ze strony układu odpornościowego. Zidentyfikowano wiele czynników mutagennych (odpowiedzialnych za mutację komórek):

Oczywiście, usłyszycie także o dziedziczności, o obciążeniu „genetycznym”, ale tak naprawdę nie mamy najmniejszej pewności, dlaczego i w jaki sposób niektóre geny powodują raka. Być może to, co powiem, będzie szokujące, ale moim zdaniem opowiadanie komuś, że jest obciążony genetycznie albo dziedzicznie rakiem, to tak jakby mu powiedzieć, że nosi „przekleństwo raka”, które ciąży na jego głowie. W niektórych rodzajach nowotworów identyfikuje się ponad 500 anomalii genetycznych – z których żadnej nie można określić wyraźnie jako przyczyny choroby. Wyjątek stanowią „geny raka piersi” BRCA 1 i 2, o których każdy słyszał przy okazji newsów o Angelinie Jolie, która zdecydowała się z tego powodu na usunięcie piersi. W jej przypadku, operacja była prawdopodobnie konieczna (nie wiem, oczywiste jest, że nie mam dostępu do jej dokumentacji medycznej, ale mam zaufanie do ludzi, którzy ją leczyli). A mimo to, nawet w przypadku tych genów, najważniejszymi czynnikami wywołującymi raka pozostaje tryb życia i środowisko. Zjawisko to zostało stwierdzone niedawno, kiedy spostrzeżono, że w parach matek i córek mających te same geny, u matek (urodzonych przed II wojną światową) występuje znacznie mniejsze ryzyko zachorowania na raka piersi niż u ich córek. Są to prace badawcze opublikowane w ubiegłym roku przez kanadyjską badaczkę z Toronto, Joanne Kotsopoulos5.

Badacze to nie cudotwórcy

Jest jeszcze wiele innych kwestii, których nie rozumiemy w związku z rakiem. Na przykład w państwach zachodnich liczba zgonów wywołanych rakiem żołądka, bardzo niebezpiecznym, radykalnie się zmniejszyła w porównaniu z latami 30. ubiegłego wieku, stanowiąc aktualnie mniej niż 2% wszystkich śmiertelnych nowotworów, podczas gdy w pozostałych częściach świata rak żołądka pozostaje na drugim miejscu wśród przyczyn umieralności na raka.

Być może rozwój przechowywania żywności w zimnie, pozwalający uniknąć nadmiaru konserwantów i konserw, leży u źródeł zmniejszenia tej ilości. A zatem to przemysłowi artykułów gospodarstwa domowego zawdzięczalibyśmy ten istotny postęp. Naukowcy wysuwają także hipotezę, że spadek ten jest związany ze spadkiem spożycia produktów słonych, wędzonych lub marynowanych, od czasu rozpowszechnienia lodówek w gospodarstwach domowych. Wydawałoby się więc, że to przemysł rolno-spożywczy byłby odpowiedzialny za spadek liczby zachorowań na raka żołądka. Tak czy inaczej, nie jest to więc związane w żaden sposób z postępem medycyny. A jeśli chodzi o kwestie genetyczne, wszystko wydawało się prostsze na początku: wyobrażano sobie, że DNA to zwykła wstążka z zakodowanymi informacjami na temat rozwoju organizmu, jak to jest w przypadku prostych programów komputerowych. I że w razie problemu lub mutacji wystarczy zmienić kod w programie. Obecnie wiemy, że wszystko to jest o wiele bardziej skomplikowane, ponieważ: istnieje DNA w postaci płynnej i końcówki DNA poza jądrem komórki, geny aktywują się i dezaktywują w czasie, i w zależności od otoczenia, a my nie mamy najmniejszego pojęcia, dlaczego tak się dzieje, mutacje są niekontrolowalne, najczęściej przypadkowe, więc bardzo trudno przewidzieć, w jaki sposób i którym z nich zapobiegać, by uniknąć przekształcenia się komórki w komórkę nowotworową, dwoje bliźniąt może mieć wyjściowo identyczne DNA z takim samym genetycznym ryzykiem zachorowania na raka, żyć w tym samym miejscu i jeść to samo, a i tak u obydwojga nigdy nie dojdzie do rozwoju choroby w tym samym czasie, w takiej samej postaci i z takim samym postępem. Może się zresztą zdarzyć i tak, że u jednego z nich dojdzie do rozwoju choroby, a u drugiego nie. Czynniki środowiskowe, tryb życia, sposób odżywiania determinują ekspresję pewnych genów (nazywamy to epigenetyką) i ich możliwe rozregulowanie. Badania w dziedzinie chorób nowotworowych można porównać z astronomią: nauką, która na początku wydawała się bardzo prosta, w której planety i gwiazdy wydawały się poruszać po mniej lub bardziej regularnych trajektoriach. Ale obecnie odkrywamy w tej dziedzinie coraz bardziej niezrozumiałe zjawiska: „zakrzywienie przestrzeni”, istnienie „antymaterii” albo „światy równoległe”. (Jeśli nie wiesz, o czym piszę, nie musisz się tym martwić. Są to wyrażenia wymyślone po to, by przełożyć słowa na takie równania matematyczne, które trudno jest ogarnąć ludzkim umysłem – nawet jeśli jest to umysł badacza, który dokonuje tych odkryć). W badaniach w dziedzinie chorób nowotworowych jest tak samo. Pacjent słyszy na przykład, że ma ognisko nowotworowe, guz, przerzuty, ale nikt nie wie w rzeczywistości, dlaczego tak jest ani jak będą te zmiany ewoluować, ani jaka będzie

skuteczność leczenia. Zresztą prawie wszystkie sposoby leczenia raka są „empiryczne”. To znaczy, że stwierdzono ich skuteczność, ale nikt nie wie, dlaczego tak naprawdę są skuteczne. Nie są znane nawet ich mechanizmy działania. W ogólnodostępnej prasie obiecuje się nam bezustannie fantastyczne postępy, by nas uspokoić. W rzeczywistości, drepczemy w miejscu, ośmielę się nawet powiedzieć – „bawimy się” (co może jednak nie być najlepiej przyjęte przez chorych...). Dr Leonard Saltz, specjalista w dziedzinie nowotworu jelita grubego z Memorial Sloan-Kettering Cancer Center, najbardziej znanego w USA ośrodka leczenia raka, wyjaśniał na łamach New York Timesa szarą rzeczywistość: Zbyt często zgłaszają się do nas ludzie, myśląc, że najnowocześniejsze leki mogą wyleczyć raka w stadium przerzutów. Często są zaskoczeni, że najnowsze technologie ich nie wyleczą6. Bardzo niezręcznie i niedelikatnie byłoby powiedzieć im «Wszystko co mamy, to lek, który kosztuje 10 000 $ miesięcznie i który średnio przedłuży twoje życie o miesiąc lub dwa». Ale bardzo często taka jest właśnie prawda. W zeszłym tygodniu, Wall Street Journal ogłosił, że firma Pfizer opracowała nową terapię raka piersi za 9850 $ miesięcznie. „Drobny” problem jest taki, że nie ma najmniejszego dowodu na to, że leczenie to będzie miało jakikolwiek efekt przedłużający życie pacjentek7.

Raczej zapobiegać niż leczyć

Najlepszym sposobem na to, by uniknąć pewnego dnia konieczności wizyty u onkologa, jest przyjąć już dziś antyrakowy sposób życia, minimalizując w ten sposób ryzyko mutacji komórek. Chodzi o pewną kombinację konkretnych i udokumentowanych działań, które – jak można przyjąć – zmniejszą ryzyko zachorowania na raka. Nie jest łatwo ocenić i przełożyć na wyniki naukowe swój tryb życia. Wiadomo jednak, że najlepsze, co możesz zrobić, by obniżyć bezpośrednie ryzyko zachorowania. Oto 5 najważniejszych zaleceń: 1. Unikaj żywności przetworzonej Ogranicz spożycie rafinowanej żywności i napojów: napojów gazowanych, przetwarzanych produktów zbożowych, kwasów tłuszczowych trans, cukierków, wszelkich krakersów i ciastek, dań gotowych. Jedz warzywa kupowane w postaci nieprzetworzonej, sezonowe, i jeśli to możliwe – lokalne, unikając przygotowywania ich w wysokich temperaturach (zwłaszcza grillowania i smażenia). Szczególnie zalecane są kapusta, rzeżucha, rzepa oraz warzywa liściaste.

Wybieraj dobrej jakości mięsa i ryby, a jeśli to możliwe – niehodowlane, lub przynajmniej z hodowli, w których panują warunki zbliżone do naturalnych (kury na wolnym wybiegu, zwierzęta na pastwiskach, ryby niehodowlane). 2. Zwiększ ilość spożywanych antyoksydantów i omega-3 Zmniejsz spożycie olejów bogatych w omega-6 (kukurydziany, słonecznikowy) na korzyść oliwy z oliwek czy oleju rzepakowego z pierwszego tłoczenia na zimno. Aby wzbogacić dietę o omega-3, nabierz zwyczaju częstego jedzenia małych tłustych ryb (najzdrowsze są sardele, sardynki, śledzie i makrele, dzięki wysokiej zawartości EPA i DHA, odpowiadających omega-3.) Jedz żywność bogatą w antyoksydanty: kostkę gorzkiej czekolady (70% kakao), kieliszek lub dwa dobrego czerwonego wina dziennie, 3 filiżanki japońskiej zielonej herbaty dziennie (bez cukru). Ważna jest także jakość trawienia: dbaj o zdrowie przewodu pokarmowego, łącząc błonnik z prebiotykami i probiotykami (żywność fermentowana). Optymalizuj ilość witaminy D dzięki regularnemu przebywaniu na słońcu i suplementacji (1500 UI dziennie) od października do kwietnia. Dbaj także o wystarczającą ilość dzienną magnezu, potasu, witamin i pierwiastków śladowych. 3. Pamiętaj o regularnej aktywności fizycznej Niedawno ukazało się bardzo obszerne badanie (na grupie 42 000 sportowców), na podstawie którego wywnioskowano, że wśród sportowców notuje się mniejszą umieralność związaną z chorobami serca i rakiem, niż wśród ludności ogółem. Jeśli chodzi o raka, różnica wynosi 40%, zaś w przypadku chorób kardiologicznych – 27%8. 4. Unikaj kontaktu z substancjami kancerogennymi W środowisku zewnętrznym, w żywności, w ubraniach oraz w pomieszczeniach zamkniętych staraj się maksymalnie unikać kontaktu z substancjami chemicznymi i wybieraj produkty alternatywne nietoksyczne. Uważaj szczególnie na: uprawy nawożone herbicydami i pestycydami, na zanieczyszczenie powietrza, na toksyczne lakiery, detergenty, farby i inne chemikalia... 5. Zmniejsz poziomu stresu Stres fizyczny i umysłowy także jest niekorzystny dla wszystkich komórek organizmu. Naucz się oddychać głęboko, zachowywać właściwą postawę ciała, żyć spokojnie i regularnie uprawiać sport na powietrzu i w słońcu (chodzenie po górach, kąpiele w morzu, jeśli możesz). Uprawiaj ogród lub kwiaty na balkonie. Jeśli masz, zajmij się swoim zwierzęciem. 6. Dbaj o własne samopoczucie Dbaj o to, by wybory dokonywane w życiu małżeńskim, rodzinnym, a także dotyczące wykształcenia i zawodu, przyniosły Ci prawdziwą równowagę na długo. Dzięki zajęciom społecznym, artystycznym, duchowym rozwijaj się wewnętrznie.

Dbaj o relacje z rodziną, przyjaciółmi, sąsiadami; jakość relacji międzyludzkich jest jednym z podstawowych czynników wpływających na długowieczność i szanse przeżycia w razie zachorowania na raka. Im większe postępy poczynisz w zdrowym życiu, uwzględniając wszelkie aspekty Twojego życia, tym mniejsze ryzyko, że pewnego dnia spotkasz się twarzą w twarz z onkologiem tłumaczącym Ci, że... nic nie może dla Ciebie zrobić.

 

Zdrowia życzę, Jean-Marc Dupuis  

 

Artykuł pochodzi z newslettera Poczta Zdrowia, przekazującego najnowsze, potwierdzone badaniami naukowymi, informacje o naturalnych metodach leczenia i zapobiegania chorobom. Można go  bezpłatnie  zaprenumerować na stronie www.PocztaZdrowia.pl  

 

1) Mortalité par cancer dans l’Union Européenne et situation de la France. http://www.ipubli.inserm.fr/bitstream/handle/10608/129/?sequence=8

2) Cancer statistics. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics- explained/index.php/Cancer_statistics

3) W.A. Sakr, D.J. Grignon, G.P. Hass i współprac., „Age and Racial Distribution of Prostatic Intraepithelial Neoplasia”, European Urology, 30 (1996) : 138-144.

4) W J. Mooi, D.S. Peeper, „Oncogene-induced Cell Senescence – Halting ont the Road to Cancer”, New England Journal of Medicine, 355 (2006): 1037-1046; J. Folkman, R. Kalluri, „Cancer without Disease”, Nature, 427 (2004): 787; M. Serrano, „Cancer Regression by Senescence”.

5) J. Kotsopoulos et al. Breast Can. Res. Treat. 143, 579–586 (2014).

6) The art of setting a drug price. http://www.wsj.com/articles/the-art-of-setting-a- drug-price-1449628081

7) Advances Elusive in the Drive to Cure Cancer. http://www.nytimes.com/2009/04/24/health/policy/24cancer.html? pagewanted=2&_r=0

8) Elite Athletes Live Longer Than the General Population: A Meta-Analysis. http://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196%2814%2900519-9/abstract