Anemia zwana inaczej niedokrwistością jest chorobą, do której dochodzi w wyniku zmniejszenia się w organizmie liczby erytrocytów oraz hemoglobiny. Objawia się bladością skóry oraz ogólnym zmęczeniem. Najczęstszą przyczyną choroby jest brak żelaza. Może ono być nie w pełni dostarczane do organizmu, jak też słabo wchłaniane. Żelazo jest najlepiej przyswajane, gdy pochodzi z produktów zwierzęcych. Dlatego osoby, które świadomie decydują się na wegetarianizm, czyli wyeliminowanie z diety mięsa, ryb i owoców morza, muszą zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństw. Nieprawidłowo i źle zbilansowana dieta może doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, takich jak anemia. Do niedokrwistości może również dojść w sytuacji, gdy w organizmie na skutek niedoboru lub braku witaminy B12 pojawiają się megaloblasty. Jest to tzw. anemia złośliwa.

Przyswajalność żelaza

Spożywając mięso dostarczamy organizmowi żelaza, które jest najlepiej przyswajane. Jego absorpcja sięga 20%. Jest to tzw. żelazo hemowe. Natomiast to znajdujące się w roślinach przyswajane jest na poziomie do 8%. Określamy je mianem niehemowego. Różnica polega na tym, że to zawarte w mięsie jako składnik hemoglobiny ma za zadanie wiązać tlen, który później jest rozprowadzany do wszystkich tkanek w organizmie. Żelazo zawarte w roślinach, czyli niehemowe, nie powoduje wiązania cząsteczki tlenu. Niedotlenione organy są osłabione oraz podatne na różnego rodzaju dolegliwości i choroby, takie jak anemia.
Produkty bogate w żelazo powinny być spożywane razem z tymi, które zawierają w swoim składzie witaminę C, gdyż wpływa ona na  wchłanialność żelaza. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza dla osób, które zdecydowały się na wegetarianizm.

Produkty roślinne bogate w żelazo

Dieta wegetariańska nie musi prowadzić do anemii. Osoba, która zdecyduje się na wyłączenie mięsa ze swojego jadłospisu powinna przede wszystkim zadbać o prawidłowy bilans odżywczy spożywanych posiłków. Muszą one zawierać białko, węglowodany, zdrowe tłuszcze oraz cenne minerały i witaminy potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jeśłi będziemy o tym pamiętać, to anemia nam nie grozi.
Produkty bogate w żelazo to np. tofu, soja, różne rodzaje fasoli, soczewica, ciecierzyca, brokuły, natka pietruszki, pestki dyni, kakao, groch, buraki, kasza gryczana oraz orzechy. Jak więc widać wybór jest spory, zatem dieta wegetariańska może być kolorowa i smaczna. Należy jednak tez pamiętać, że w jadłospisie nie może zabraknąć produktów z witaminą C, czyli papryki, pomarańczy, jarmużu, brukselki, czarnej porzeczki, truskawki, białej kapusty, pomidorów i cytryn.

Przyswajalność żelaza

Anemia może wynikać nie tylko z braku czy niedoboru żelaza, ale także wtedy, gdy nie jest ono przyswajane przez organizm. Dieta wegetariańska powinna zatem zawierać produkty, które ułatwiają absorpcję tego pierwiastka. Oprócz produktów zawierających witaminę C należy też wymienić wszelkie kiszonki. Mają one wpływ na rozkład substancji, które hamują wchłanianie żelaza. Warto też spożywać przetworzone białko sojowe. Wpływa ono na lepszą przyswajalność roślinnego, niehemowego żelaza.
Decydując się na wegetarianizm powinniśmy pamiętać, których składników odżywczych  powinniśmy się wystrzegać, żeby nie dopuścić do anemii. Na hamowanie przyswajalności żelaza wpływa spożywanie produktów, w których składzie występuje błonnik, miedź oraz cynk. Z napojów warto ograniczyć lub całkowicie wykluczyć z diety wino, herbatę, a także kawę.   

Zalecenia

Dieta wegetariańska nie musi skutkować niedokrwistością. Anemia może wystąpić z niedoboru żelaza oraz witamin B12. Dlatego, jeśli ktoś decyduje się na dietę roślinną, musi pamiętać o dostarczaniu sobie tych składników spożywając odpowiednie produkty wraz z tymi które pomagają w przyswajaniu żelaza. Wegetarianin może cieszyć się dobrym samopoczuciem, jeśli stale będzie monitorował swoje zdrowie, wykonując cykliczne badania i sprawdzając poziom żelaza i hemoglobiny. Przede wszystkim należy spożywać duże ilości warzyw i owoców. Oczywiście jedząc produkty bogate w żelazo trzeba pamiętać, aby w tym samym czasie nie jeść tych, które w swoim składzie mają substancje ograniczające jego wchłanianie (np. błonnik). Przestrzegając zaleceń można cieszyć się dietą roślinną i dobrym zdrowiem.   

Jarosław Cieśla     

Źródła:
1) http://www.vegepolska.pl/zelazo/
2) http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201003_Farmacja_008.pdf
3) http://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2005,%202(43)%20Supl/11_Krol.pdf
4) http://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201501_Farmacja_006.pdf
5) http://www.phmd.pl/api/files/view/2816.pdf

Organizm kobiety będącej w ciąży zaczyna inaczej się zachowywać niż we wcześniejszym okresie jej życia. Krew zwiększa swoją objętość. Jest też bardziej rozcieńczona, a czerwonych krwinek znajduje się w niej dużo mniej. Taka sytuacja ma miejsce już w drugim trymestrze ciąży. To jest typowa anemia w ciąży. Czy to normalne? Oczywiście, że tak. Nie należy obawiać się takiego stanu, bo dotyczy on wielu kobiet. Szacuje się, że anemia w ciąży dotyka ok. 40% pań w błogosławionym stanie. Jednak należy mieć cały czas rękę na pulsie i monitorować stan erytrocytów oraz hemoglobiny na bieżąco. Dlaczego? Otóż gdy dojdzie do niedoboru żelaza, a także innych składników mineralnych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, wtedy mamy do czynienia z właściwą anemią. Takiego stanu rzeczy nie można bagatelizować, gdyż zdrowie oraz życie matki i płodu może być zagrożone.   

Anemia w ciąży - jakie mogą być przyczyny?  

Anemia lub inaczej niedokrwistość, to jednostka chorobowa charakteryzująca się takimi objawami jak bladość skóry i ogólne zmęczenie. Diagnozuje się ją na podstawie badań wykrywających zaniżone wartości poziomu erytrocytów, a także hemoglobiny. Anemia w ciąży jest stwierdzona gdy wartość hemoglobiny spada poniżej 11 g/dl lub hematokrytu poniżej 33%.

Najczęstszą przyczyną niedokrwistości u ciężarnych kobiet jest brak wystarczającej ilości żelaza. Dotyczy to, aż 95% przypadków. W czasie ciąży zapotrzebowanie na przyjmowanie żelaza jest większe. Kobieta ciężarna potrzebuje 26 mg tego pierwiastka, podczas gdy wcześniej było to tylko 14 mg. Dlatego ważną kwestią jest spożywanie produktów, które są jego bogatym źródłem. Być może kwestia obniżenia poziomu hemoglobiny wynika nie tylko z niskiej podaży żelaza, ale również z niedostatecznego wchłaniania go przez organizm. Kobieta podczas ciąży może też cierpieć na dolegliwości, które powodują krwawienie i utratę krwi w znacznej ilości. Również silne wymioty mogą doprowadzić do niedokrwistości.

Dziecko, które rośnie w łonie matki do prawidłowego rozwoju potrzebuje wielu składników odżywczych. Należą do nich np. kwasfoliowy, a także witamina B12. Ze względu na dużą podaż tych elementów, anemia w ciąży może wystąpić na skutek ich niedoboru. Dlatego kobiety, które są na diecie wegańskiej powinni szczególnie zadbać o spożywanie produktów bogatych w dobrze wchłaniane żelazo. Nie tylko ze względu na ryzyko anemii, ale również zdrowie swoje i płodu muszą zrezygnować z picia napojów alkoholowych i palenia tytoniu.      

Czynnikami dodatkowymi, które mogą mieć wpływ na wystąpienie niedokrwistości są: ciążamnoga, częste ciąże, przyjmowanie niektórych leków, a także choroby np. przewodu pokarmowego i wrodzone.    

Anemia w ciąży - jak ją rozpoznać? 

Pierwsze objawy, że z organizmem kobiety dzieje się coś niedobrego mogą zostać przez nią zignorowane. Zmęczenie może przecież być odebrane jako normalny skutek ciąży. Jednak kiedy dochodzi do ogólnego osłabienia i w dodatku pojawiają się zawroty oraz bóle głowy, wtedy należy poinformować o tym lekarza. Anemia w ciąży objawia się także pieczeniemjęzyka oraz łamliwością i wypadaniem włosów. Przyszła matka często ma problemy ze skupieniem uwagi. Jeśli w porę nie podejmie się leczenia, to może dojść do dolegliwości i  powikłań. Skóra ciężarnej kobiety przybiera bladą barwę, czasami występują napady duszności, serce zaczyna szybciej bić. W dalszych fazach anemia w ciąży może skutkować problemami z widzeniem. Chora skarży się na bóle brzucha, brak czucia, a także drętwienie kończyn. Przy ciężkiej odmianie anemii pacjentka może mieć niedociśnienie tętnicze oraz żółtaczkę.

Anemia w ciąży - zagrożenia

Anemia w ciąży często ma bardzo poważne konsekwencje. W pierwszych trzynastu tygodniach ciąży może dojść do tego, że jajo będzie miało problemy z zagnieżdżeniem się. Ciężka anemia może nawet skutkować poronieniem. W wyniku różnych zaburzeń spowodowanych niedokrwistością u ciężarnej, dochodzi nawet do wystąpienia wad rozwojowych płodu. W późniejszym okresie, czyli między czternastym, a dwudziestym szóstym tygodniem ciąży mogą pojawić się problemy utrudniające wzrost dziecka. Może ono urodzić się ze zbyt niską wagą oraz z anemią. Istnieje też ryzyko przedwczesnego porodu.     

Anemia w ciąży - profilaktyka i leczenie

Ważną kwestią jest, aby kobieta była w stałym kontakcie ze swoim lekarzem. Musi go informować o każdym nieoczekiwanym i niepokojącym objawie. Koniecznością jest wykonywanie badania krwi, które profilaktycznie powinno być robione raz na miesiąc. Na podstawie jego wyników będzie można określić poziom hemoglobiny, hematokrytu oraz objętość erytrocytów. Gdy parametry tych elementów są niepokojąco niskie, wtedy należy wykonać badanie określające poziom żelaza.
Anemia w ciąży musi być leczona ze względu na rozwój płodu i zdrowie matki.

Przede wszystkim kluczowa jest dieta, dlatego kobieta w ciąży powinna zadbać o dostarczanie sobie odpowiedniego pożywienia. Bogatym źródłem żelaza hemowego, czyli bardzo dobrze przyswajalnego są produkty pochodzenia zwierzęcego, a w szczególności wątroby, mięso czerwone, podroby, a także ryby takie jak tuńczyk. Również żółtko jajka zawiera spore ilości tego minerału. Natomiast żelazo niehemowe znajduje się w roślinach strączkowych, soku z buraka, suszonych morelach, a także w marchewce i jabłkach.

Anemia w ciąży jest leczona na różne sposoby. Żelazo można suplementować doustnie, jak też dożylnie. Ten drugi sposób wpływa na lepszą absorpcję minerału. Niedobór kwasu foliowego uzupełnia się stosując preparaty doustne, tak samo jak w przypadku witaminy B12, która może być również dawkowana domięśniowo poprzez zastrzyki.

Bardzo rzadkim przypadkiem jest wykonanie u pacjentki z niedokrwistością transfuzji krwi. Taki zabieg stosuje się wtedy, gdy ciężarna utraciła sporą jej ilość w wyniku krwawień.

O tym musisz pamiętać!

• Jeszcze przed zajściem w ciążę warto jest wykonać badania krwi i sprawdzić poziom hemoglobiny. Nieprawidłowości pozwolą podjąć odpowiednie kroki, aby uniknąć problemów w przyszłości.
• Anemia w ciąży często ma łagodny przebieg.
• Jednym z objawów anemii w ciąży jest chęć jedzenia np. gliny.
• Anemia w ciąży może się rozwijać wraz z jej zaawansowaniem.
• Anemia w ciąży może być wynikiem niedożywienia.
• Suplementy żelaza nie powinny być przyjmowane w trakcie spożywania posiłków, gdyż pokarm hamuje ich przyswajanie.
• Do skutków ubocznych przyjmowania żelaza w postaci preparatów można zaliczyć biegunki, zaparcia, a także ciemną barwę stolca. 

Jarosław Cieśla

Źródła:
1) http://www.ptmp.com.pl/png/png7z1_2014/PNG71-05-Grochal.pdf
2) http://przypadkimedyczne.pl/czasopismo/papers/21-2012-full.pdf
3) http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2016/07/pnm_2016_475-482.pdf
4) http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-600.pdf
5) http://www.czytelniamedyczna.pl/3574,niedokrwistosc-u-kobiet-ciezarnych.html
6) http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2011/hyg-2011-4-431.pdf
7) http://www.phie.pl/pdf/phe-2007/phe-2007-4-402.pdf

Często tak bywa, że czujemy się zmęczeni i nie mamy na nic siły. Jednak po pewnym czasie,  zwłaszcza po spożyciu posiłku i regeneracji energia znów powraca i nasze samopoczucie się poprawia. To normalne, że po wysiłku fizycznym, czy po intensywnie przepracowanym całym dniu nasze ciało potrzebuje wypoczynku i relaksu. Jednak czasami jest tak, że mimo tego czujemy się wręcz wyczerpani przy nawet minimalnym wysiłku. Męczymy się zbyt szybko, czujemy się osłabieni i brak nam energii życiowej. W takiej sytuacji warto skonsultować się ze specjalistą, który po wstępnym wywiadzie może zlecić wykonanie właściwych badań. Na podstawie ich wyników określi co  nam jest. Niestety może się okazać, że mamy do czynienia z anemią. W takim wypadku trzeba będzie zabrać się za jak najszybsze leczenie.

Anemia - objawy

Anemia określana też jako niedokrwistość, to zespół różnych objawów które świadczą o chorobie. Widocznymi i rozpoznawalnymi pierwszymi jej skutkami są:

• ogólna bladość skóry pacjenta,
• bladość spojówek ocznych,
• mroczki,
• uczucie ciągłego osłabienia, nie tylko przy wzmożonym wysiłku fizycznym,
• zadyszka po wysiłku fizycznym i płytki oddech,
• ból w okolicach mostka i serca,
• zawroty i bóle głowy,
• stany podgorączkowe.

Bywa też tak, że na skutek osłabienia chory może omdlewać i tracić przytomność. W niektórych przypadkach zdarza się, że dochodzi do przyspieszonej akcji serca. Chory często jest bardzo senny, wolniej się porusza i mimo dodatniej temperatury powietrza często odczuwa zimno.   

Objawy anemii dotyczą również aspektu psychiki. Zaburzona zostaje koncentracja i zaczynają występować trudności ze skupieniem uwagi. Ponadto chory często popada w apatię, a w drastycznych momentach może dojść nawet do stanów depresyjnych.
Po wykonaniu badań u chorego stwierdza się też niskie ciśnienie krwi, obniżony poziom erytrocytów, hematokrytu oraz hemoglobiny.

Anemia - badania krwi

Niedokrwistość stwierdza się na podstawie wyników przeprowadzonych badań. Po pobraniu krwi do analizy ocenia się poziom hemoglobiny, erytrocytów oraz hematokrytu. Anemia występuje wtedy, gdy wartości wymienionych wyżej elementów są niższe od obowiązujących norm.

a) Hemoglobina (Hb, HGB), jest to białko, w którego skład wchodzą czerwone krwinki. Ich rola polega na transporcie tlenu do tkanek znajdujących się w organizmie. Poziom hemoglobiny w ciele człowieka zależy od jego wieku i płci. Przy ocenie wyników należy jednak pamiętać o tym, że każde laboratorium stosuje inne metody oznaczania. Normy dla poszczególnych grup wynoszą:

• noworodki - 20 g/dl;
• niemowlęta do 3 miesiąca życia - 10 g/dl,
• dzieci od 4 miesiąca do jednego roku - 11,5-11,8 g/dl,
• dzieci powyżej pierwszego roku życia - 13 g/dl,
• kobiety - 11,5-16 g/dl,
• kobiety w ciąży - 11,5-13,5 g/dl,
• mężczyźni - 14-18 g/dl

b) Erytrocyty (RBC), to inaczej czerwone krwinki. Ich zadaniem jest rozprowadzić tlen do wszystkich organów i narządów organizmu. Dodatkowo jeszcze są odpowiedzialne za oczyszczenie tkanek z dwutlenku węgla. Normy dla poszczególnych grup wynoszą:

• noworodki - 6,5 – 7,5 mln/mm3,
• kobiety - 4,2 – 5,4 mln/mm3;
• mężczyźni - 4,7 – 6,2 mln/mm3;

c) Hematokryt, czyli wskaźnik hematokrytowy (Ht, Hct), to stosunek objętości tzw.  elementów morfotycznych krwi, czyli w zdecydowanej większości erytrocytów do objętości całego zasobu krwi. Normy dla poszczególnych grup wynoszą:

• noworodki - 44 - 62%
• niemowlęta oraz dzieci - 30 - 40%
• kobiety - 37 - 47%
• kobiety w ciąży - spadek może wynosić nawet do 7%
• mężczyźni - 42 - 52%

Warto też wykonać badania na poziom ferrytyny. Dzięki temu dowiemy się, czy mamy do czynienia z anemią. Ferrytyna to białko, którego zadaniem jest przetrzymywanie jonów żelaza w wątrobie. Badania wykonuje się przy niskim, jak też  pozostającym w normie czynniku MCV, co oznacza średnią wielkość krwinki. Wyniki poziomu ferrytyny dają odpowiedź na to jaki jest poziom żelaza w organizmie. Normy dla kobiet to 10-200 µg/l, a dla mężczyzn 15-400 µg/l. Ferrytyna jest badana, gdy u danej osoby zaczynają pojawiać się niepokojące objawy mogące świadczyć o niedokrwistości. Są to: prążki występujące na paznokciach, łamliwość włosów, senność, bladość na skórze, ale także zawroty głowy i omdlenia. Mogą też wystąpić bóle mięśni i zmiany na błonie śluzowej języka. Do tego dochodzi jeszcze przyspieszone bicie serca i spadek ogólnej odporności organizmu. Oprócz objawów czysto fizycznych dołączają także te z poziomu psychiki, czyli zbytnia nerwowość, kiepski nastrój. Niestety często też stwierdza się zaburzony poziom intelektualny.  

Anemia - rodzaje

Anemia może przybierać różne formy oraz poziomy. Określenie jej typu jest bardzo ważną i kluczową wręcz kwestią przy wyborze metod leczenia i zapobiegania nawrotom. Wyróżniamy następujące rodzaje anemii:

Niedokrwistość pokrwotoczna

To przypadłość, która wynika z bardzo dużej utraty krwi. Jest ona następstwem krwawienia umiejscowionego w przełyku, żołądka, dwunastnicy oraz jelit. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być urazy przełyku, pęknięcia błony śluzowej żołądka, ale także wrzody na żołądku oraz żylaki przełyku. Utrata krwi bywa tez wynikiem krwotoków w przypadku jakichś urazów i wypadków.

Niedokrwistość z powodu niewystarczającej produkcji żelaza

W tym przypadku czerwone krwinki nie są wytwarzane w odpowiedniej ilości, ani też magazynowane we właściwy sposób, za co odpowiedzialna jest ferrytyna. Do tego dochodzi jeszcze zaburzona produkcja hemoglobiny. Dlatego wyróżnia się klasyfikację przebiegu anemii ze względu na poziom hemoglobiny: 
a) łagodna - od 10 do 12 g/dl,
b) umiarkowana - od 8 do 9,9 g/dl,
c) ciężka - od 6,5 do 7,9 g/dl,
d) zagrażająca życiu - poniżej 6,5 g/dl.

Niedokrwistość na skutek chorób

Spowodowana jest zmianami i stanami zapalnymi. Dochodzi wtedy do zaburzeń w wyniku których funkcjonowanie szpiku nie jest prawidłowe. Anemia jest wywoływana podczas przebiegu chorób przewlekłych np. nowotworów, zapaleń grzybiczych, reumatoidalnych zapaleń stawów, zapaleń wirusowych, bakteryjnych, oraz przy chorobach przewodu pokarmowego i dolegliwości nerek.

Niedokrwistość z powodu braku witaminy B12 i kwasu foliowego

Charakteryzuje się powiększeniem czerwonych krwinek. Ich ilość drastycznie maleje na skutek zaburzeń syntezy nici DNA. Ten rodzaj anemii określany jest także jako anemia megaloblastyczna,  niedokrwistość złośliwa oraz choroba Addisona Biermera. Dolegliwość ta występuje najczęściej u osób po czterdziestym i pięćdziesiątym roku życia. Charakterystycznymi objawami anemii megaloblastycznej jest żółty odcień skóry na ciele pacjenta. Zdarzają się także zawroty głowy, ogólne osłabienie i niedowład kończyn.   

Niedokrwistość hemolityczna

Charakteryzuje się tym, że krwinki czerwone zaczynają się rozpadać w sposób niewłaściwy. Powodują one uwalnianie się sporych ilości hemoglobiny, co w skrajnych przypadkach po zamianie na bilirubinę może doprowadzić do zabarwienia skóry oraz oczu na żółty kolor. Niedokrwistość hemolityczna może być wrodzona lub też nabyta, czyli powstała na skutek niszczenia erytrocytów przez toksyny, poprzez stosowanie leków, jak też i innych powodów.

Anemia sierpowata

Należy do grupy niedokrwistości hemolitycznych. Określana jest też jako niedokrwistość sierpowatokrwinkowa oraz drepancytoza. To choroba krwi, która jest uwarunkowana genetycznie. Ta wrodzona dolegliwość wynika z tego, że hemoglobina charakteryzuje się w tym przypadku niewłaściwą budową. Na skutek tego, że krwinki zlepiają się ze sobą dochodzi do powstania zatorów w naczyniach. Organy i narządy nie są w związku z tym dobrze ukrwione. Anemia sierpowata może więc doprowadzić do wystąpienia zawału, a następnie zgonu danej osoby.     

Niedokrwistość aplastyczna

Ma miejsce, gdy funkcje szpiku ulegną zaburzeniu oraz zostanie pomniejszona ilość elementów krwi w tym również czerwone krwinki. Tak jak w poprzednio omawianym rodzaju anemia ta może być wrodzona, jak też nabyta. Jej ciężka odmiana czasami prowadzi do zgonu pacjenta.  

Anemia u sportowców

Dotyczy osób, które uprawiają sport w sposób wyczynowy lub zawodowo. Regularny i duży wysiłek fizyczny wymaga odpowiedniego traktowania organizmu. Dlatego sportowcy, którzy nieprawidłowo się odżywiają i nie dostarczają sobie właściwych składników odżywczych, w tym przede wszystkim żelaza, witaminy z grupy B12 oraz kwasu foliowego, są narażeni na zachorowanie. Ten rodzaj anemii jest zazwyczaj spotykany u długodystansowych biegaczy np. ultramaratończyków.

Anemia - przyczyny

1. Niedobór żelaza.

Brak żelaza w organizmie może wynikać z uwarunkowań indywidualnych, schorzeń, chorób, a także w wyniku działań danego człowieka, czyli niewłaściwego odżywiania. Dlatego ważną kwestią jest odpowiednia dieta. Żelazo najlepiej wchłania się, gdy jest przyjmowane w pokarmach mięsnych. To występujące w produktach roślinnych jest przyswajalne 4 razy mniej. Dlatego osoby stosujące dietę wegańską bardziej narażone są na to, że wystąpi u nich anemia. Restrykcyjne diety również mogą być przyczyną niedokrwistości. Należy też pamiętać, że nawet przy dużym spożyciu produktów bogatych w żelazo, może ono się nie wchłaniać w sposób zadowalający. Taka sytuacja występuje przy nietolerancji glutenu, a także u osób z uszkodzonym lub częściowo usuniętym jelitem cienkim. Również spożywanie dużej ilości herbaty oraz produktów bogatych w szczawiany może doprowadzić do hamowania wchłaniania żelaza.  
Przy określaniu niedoboru żelaza pomocne są badania wskazujące na jakim poziomie w organizmie jest ferrytyna. 

2. Krwotoki.

Anemia może też być skutkiem krwawień, które mają miejsce w przewodzie pokarmowym. Dochodzi do tego po uszkodzeniu przełyku. Przyczyną może też być przepuklina rozworu przełykowego, a także stosowanie niektórych farmaceutyków. Często krwawienie występuje przy chorobie wrzodowej żołądka, występowaniu polipów w przewodzie pokarmowym i nowotworach. Krwawienia mogą też dotyczyć dróg moczowych w przypadku kamic nerkowych i nowotworów nerek. Anemia często spotykana jest u kobiet, u których proces menstruacyjny jest bardzo silny i trwa powyżej tygodnia. Do krwotoków dochodzi też często w skutek odniesionego urazu. Mówimy wtedy o niedokrwistości pokrwotocznej ostrej.

3. Choroby przewlekłe.

Anemia bywa często skutkiem ciężkich i przewlekłych chorób. W tym przypadku jest też określana jako niedokrwistość wtórna. Przewlekły stan zapalny powoduje, że wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym jest niewystarczające. To niestety prowadzi do tego, że nie są w stanie długo żyć w organizmie.  Anemia jako skutek chorób przewlekłych występuje u pacjentów zmagających się z przewlekłymi zakażeniami np. HIV i zespole AIDS, zapaleniami wirusowymi, grzybiczymi i bakteryjnymi. Może też przytrafić się przy chorobach nowotworowych, przewodu pokarmowego, autoimmunologicznych, z niewydolnością nerek, reumatologicznych,  przewlekłych chorobach układu oddechowego i krążenia.

4. Niedobory substancji odżywczych.

Kiedy w organizmie zostaje zaburzone prawidłowe łączenie się ze sobą nici DNA, wtedy czerwone krwinki rozrastają się powyżej normy, a także zmniejsza się ich ilość. Taka sytuacja jest wynikiem tego, że w organizmie występuje brak witaminy B12 oraz kwasu foliowego. To z kolei prowadzi do niedokrwistości megaloblastycznej.   

5. Używki.

Nadużywanie alkoholu ma wpływ na wiele negatywnych skutków. Może przyczynić się do zaburzenia pracy różnych organów oraz ich zniekształcenia. Alkohol również jest odpowiedzialny za niedobór witamin i minerałów, które są konieczne do właściwego funkcjonowania organizmu. Powoduje zaburzenie wchłaniania kwasu foliowego oraz witaminy B12, a także krwotoki przez uszkodzenie błony śluzowej. Przy marskości wątroby może tez nastąpić krwawienie z żylaków przełyku. 

Anemia - ciąża

Niedokrwistość u kobiet, które spodziewają się dziecka nie jest czymś, co należy demonizować, jednak nie powinno być też lekceważone. Podczas ciąży w organizmie kobiety zachodzą poważne zmiany. Krew jest rozcieńczona i produkowana w większej ilości niż zwykle. Z tej przyczyny zmniejsza się ilość erytrocytów jak i hemoglobiny. Ma to wpływ na  hematokryt, który również jest obniżony. Ponadto rozwijające się w łonie matki dziecko, także  potrzebuje żelaza. Pobiera je oczywiście z jej organizmu.   

Kobieta w czasie ciąży musi się więc odpowiednio odżywiać dbając o dostarczanie sobie  właściwej ilości żelaza, gdyż niedobór tego pierwiastka, a w konsekwencji pojawienia się niedokrwistości może doprowadzić do wystąpienia wad u płodu, przedwczesnego porodu, a nawet poronienia.
Zjawisko anemii w czasie ciąży dotyczy ok. 40% kobiet.  

Dowiedz się więcej: Anemia w ciąży 

Anemia - leczenie

Ze względu na stopnie i rodzaje niedokrwistości stosuje się różne metody leczenia. Przede wszystkim ważną kwestią jest profilaktyka. Przynajmniej raz w roku powinno się wykonać badania krwi. Ich wyniki określą poziom hemoglobiny, erytrocytów oraz hematokrytu. Jeśli jest zniżkowy lub nieprawidłowy, wtedy lekarz będzie starał się ustalić przyczynę takiego stanu.

Oprócz wykonywania badań profilaktycznych mogą też pojawić się pewne symptomy, że z naszym organizmem dzieje się coś niedobrego. Chodzi tu oczywiście o objawy, które mogą wskazywać, że dana osoba cierpi na niedokrwistość. W takim wypadku potrzebna jest wizyta u lekarza. Od wywiadu i wyników zleconych badań zależy dalsze postępowanie.

Gdy anemia jest skutkiem niskiej ilości żelaza w organizmie, wtedy stosuje się jego suplementację. Przy bardzo niskiej wchłanialności można też wprowadzić je do ciała pacjenta w formie zastrzyków. Tak samo robi się w przypadku niedoboru witaminy B12, gdyż tylko poprzez zastrzyk przyjmie się ona w organizmie chorego. Natomiast suplementy z kwasem foliowym można stosować doustnie. Oczywiście oprócz farmaceutyków ważną kwestią przy niedokrwistości jest zastosowanie odpowiedniej diety. Produkty, które będziemy spożywać powinny być bogatym źródłem żelaza (wątróbka, wołowina, tofu, soja, fasole, soczewica czerwona, ciecierzyca, brukselka, brokuły, pestki dyni, kakao, buraki, orzechy), witaminy B12 (wątróbka wołowa, sardynki, wołowina, tuńczyk, sery, twaróg, jajka, łosoś) i kwasu foliowego (soczewica, ciecierzyca, fasola pinto, szparagi, szpinak, brokuł, fasole, burak, awokado, natka pietruszki, kalafior, pomarańcza, ziarna słonecznika).

Przy utracie ok. 20% krwi u dorosłego człowieka nie musi dojść do niedokrwistości. Leczenie anemii pokrwotocznej polega przede wszystkim na tym, żeby zatamować krwawienie i nie dopuścić do zbyt dużego ubytku krwi. Następnie stosuje się jej natychmiastowe przetoczenie. Kolejnym działaniem jest podniesienie objętości płynów naczyniowych. W tym celu podaje się pacjentowi np. koncentraty krwinek czerwonych, płyny infuzyjne, a także pełną krew. U kobiet, które skarżą się na obfite miesiączki można zastosować przyjmowanie farmaceutyków, które przyczynią się do zmniejszenia krwawienia.

W przypadku anemii z powodu występowania chorób przewlekłych stosuje się leczenie objawowe. Przede wszystkim trzeba zająć się danym schorzeniem, które przyczyniło się do wystąpienia niedokrwistości. Chory przyjmuje antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, a także immunosupresyjne. W niektórych przypadkach koniecznością jest przeszczep szpiku kostnego. Gdy krwawienie jest skutkiem występowania wrzodów na żołądku, wtedy należy tę przypadłość wyleczyć. Jeśli chory uskarża się na hemoroidy, to czasami jedynym wyjściem jest ich usunięcie podczas zabiegu chirurgicznego.

W wielu przypadkach leczenie stosuje się już do końca życia. Tak jest np. przy problemach z wchłanianiem witaminy B12. Jeśli przyczyną anemii jest przyjmowanie farmaceutyków, to oczywiście po konsultacji ze specjalistą należy je odstawić i wybrać właściwą formę dalszej terapii.   

Anemia - zapobieganie

Ważną sprawą jest ciągłe monitorowanie własnego organizmu. Oczywiście nie należy być przewrażliwionym i z najmniejszym nawet objawem martwić się i iść do lekarza. Jednak, gdy pewne niepokojące symptomy powtarzają się, wtedy warto skonsultować się ze specjalistą. W profilaktyce anemii dobrze jest wykonywać badania krwi najlepiej co pół roku, a  przynajmniej raz na 12 miesięcy. To powinna być morfologia wraz z rozmazem.

Odpowiednie składniki odżywcze, które uchronią nas przed wystąpieniem niedokrwistości znajdują się w wielu produktach żywieniowych. Dlatego, żeby utrzymywać organizm w dobrym zdrowiu należy właściwie się odżywiać i dostarczać mu odpowiednich witamin i minerałów. W skrajnych przypadkach korzysta się z suplementacji np. żelaza, ale o tym powinien zdecydować lekarz. Ważną kwestią w profilaktyce anemii jest dieta. Wiadomo, że żelazo zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego wchłania się najlepiej. Należy do nich np. czerwone mięso. Są też takie produkty, które hamują właściwą przyswajalność żelaza jak np. kawa, a także brunatny ryż. 

Osoby, które wyczynowo uprawiają sport powinny zwrócić szczególną uwagę na właściwą dietę. Wysiłek fizyczny powoduje utratę niezbędnych składników odżywczych wydzielanych z organizmu wraz z potem. Dlatego koniecznym jest, żeby sportowcy niezależnie, czy uprawiają daną dyscyplinę amatorsko, czy też zawodowo, byli pod stałą kontrolą dietetyka. Odpowiednio dobrana dieta pozwoli im uzupełnić wszystkie niezbędne składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego funkcjonowania i ćwiczenia na wyczynowym poziomie.
Osoby, które stosują różnego rodzaju diety odchudzające, jak też są wegetarianami muszą zwrócić szczególną uwagę na dostarczanie organizmowi żelaza, które we właściwy sposób będzie się wchłaniało. Czasami niezbędne będzie przyjmowanie suplementów.
 

Zobacz również: Czy wegetarianizm może spowodować anemię?
 

To trzeba wiedzieć

• Przynajmniej raz w roku należy zrobić badania morfologii krwi wraz z rozmazem.
• Kluczową kwestią w uniknięciu anemii jest prawidłowo zbilansowana dieta.
• Niedokrwistość wynikająca z małej ilości żelaza w organizmie dotyczy głównie kobiet.
• Osoby cierpiące na krwawiące wrzody żołądka, a także częste krwotoki np. z nosa, w większym stopniu niż inni są narażone na wystąpienie niedokrwistości.
• Przy zaburzeniach odporności podczas anemii, należy unikać przebywania w dużych grupach innych osób.
• W przypadku nieprawidłowego wchłaniania żelaza w postaci suplementów, lekarz może zalecić terapię poprzez zastrzyki.
• Anemia u dzieci może doprowadzić do zaburzenia i wolniejszego rozwoju poznawczego. 
• Anemia sierpowata wynika z mutacji w genie, odpowiadającym za kodowanie łańcucha hemoglobiny. Występuje ona najczęściej wśród osobników rasy czarnej i mulatów.
• Kobiety są bardzo podatne na wystąpienie u nich anemii. Zwłaszcza jeśli mają obfite miesiączki, a także często rodzą dzieci.
• Picie coli utrudnia wchłanianie żelaza.   
• Anemia ukryta ma miejsce wtedy, gdy w organizmie występują niewielkie ilości żelaza, jednak poziom czerwonych krwinek jest w normie.
• Nie leczona niedokrwistość wpływa niekorzystnie na pracę mózgu oraz serca.  
• Nowotwór może być przyczyną wystąpienia anemii. Dzieje się tak na skutek wyniszczania organizmu przez chorobę.
• Najlepszym sposobem na uzupełnienie niedoborów żelaza w organizmie jest spożywanie czerwonego mięsa, ze względu na jego bardzo dobre wchłanianie.
• Niedokrwistość może spowodować problemy z pamięcią u cierpiących na nią osób. Dotyczy do zwłaszcza anemii sierpowatej.  
• Niektóre leki mogą toksycznie wpływać na erytrocyty, które zostają zniszczone. Uszkadzają też szpik kostny. Wynik takich działań może przyczynić się do wywołania anemii.  
• Osoby z niedokrwistością dużo częściej od innych zapadają na różnego rodzaju infekcje.
• Witamina C zawarta w produktach roślinnych przyczynia się w dużym stopniu do wspomagania wchłaniania żelaza przez organizm.
• Na hamowanie wchłaniania żelaza ma wpływ spożywanie błonnika, kwasu szczawianowego i polifenoli.  
• Bez ustalenia przyczyn anemii nie powinno się zaczynać jej leczenia, gdyż w ten sposób można np. nie dostrzec chorób, które przyczyniły się do wystąpienia niedokrwistości.
• Warto pić napój z aloesu. Zawarte w nim składniki powodują produkcję czerwonych krwinek.
• Anemia u dzieci może objawiać się wylewami podskórnymi.

Jarosław Cieśla

Źródła:
1) http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/01/pnm_2014_10b_033_036.pdf
2) http://biotka.mol.uj.edu.pl/zbm/handouts/2013/AgJ/Wyklad_5.pdf
3) http://lekwpolsce.pl/download.php?dokid=53a81af2993a8
4) http://przypadkimedyczne.pl/JmsFiles/9/full.pdf
5) http://www.ptmp.com.pl/png/png7z1_2014/PNG71-05-Grochal.pdf
6) http://www.medicalnews.ump.edu.pl/uploads/2011/3/3_80_2011.pdf#page=41
7) http://ww.w.wple.net/nefrologia/nef_numery-2009/a-nefro-1-2009/5-9.pdf
8) http://m.pfb.info.pl/files/kwartalnik/4_2009/02.%20Zielinska-Dawidziak.pdf
9) http://www.wple.net/nefrologia/nef_numery-2012/a-nefro-4-2012/178-180.pdf
10) http://www.nowinylekarskie.ump.edu.pl/uploads/2011/3/205_3_80_2011.pdf