Medycyna estetyczna jest to gałąź medycyny, której działania podlegają często szerokiej i niestety uzasadnionej krytyce. Nadkorekcja – bo o tym mowa – jest niepożądanym efektem – polega na nadaniu twarzy nienaturalnych rysów najczęściej poprzez podskórne podanie zbyt dużej ilości preparatów medycznych, takich jak usieciowany kwas hialuronowy lub toksyna botulinowa. Nie bez znaczenia jest również technika i miejscepodania, które decydują o finalnym efekcie.

Tytułem wstępu

Jeśli Pacjentka lub Pacjent korzysta z zabiegów medycyny estetycznej po raz pierwszy – lekarz powinien przeprowadzić szczegółową rozmowę, w której pozna oczekiwania co do efektów estetycznych od przyszłych zabiegów, oceni typ skóry oraz jej potrzeby, zdiagnozuje problem i zaproponuje optymalny schemat leczenia i przeprowadzenia kolejnych zabiegów.

Kwas hialuronowy to magiczna substancja chemiczna, której jedna cząsteczka może wiązać aż 250 cząsteczek wody. Dlatego używany jest nie tylko jako wypełniacz do eliminacji zmarszczek, ubytków tkanki podskórnej, poprawy konturu twarzy lub kształtu ust, ale również do nawilżenia skóry, poprawy jej kondycji i stymulacji produkcji własnego, nowego kolagenu. Podanie zbyt dużej ilości kwasu, który po zabiegu zwiąże dodatkową, ogromną ilość cząsteczek wody może doprowadzić do nadkorekcji – uzyskania nienaturalnego efektu, najczęściej niepożądanego przez Pacjentki i Pacjentów.

Na co warto zwrócić uwagę

Podawanie kwasu hialuronowego wymaga od lekarza doskonałej wiedzy medycznej, wyobraźni i zmysłu artystycznego, znajomosci praw fizyki oraz świetnych zdolności manualnych. Lekarz dentysta to lekarz zabiegowy, czyli taki, który całą swoją pracę opiera na manualnych, precyzyjnych i wymagających estetyki działaniach w obrębie bardzo małego pola zabiegowego. Strzykawka i igła to nieodzowny element jego pracy. Jest to również nieodzowny element zabiegów z medycyny estetycznej i stanowi główne jej narzędzie.

Należy pamiętać również o tym, że osoby nieposiadające wykształcenia medycznego (niebędące lekarzami) nie mogą w świetle prawa wykonywać zabiegów z zakresu medycyny estetycznej naruszających ciągłość tkanek – a wiec wszelkich zabiegów z użyciem igły (botoks, wypełniacze, mezoterapia). Rosnąca ilość powikłań po zabiegach wykonanych przez nieuprawnione do tego osoby świadczy o brawurze i ignorancji, ale przede wszystkim o niewiedzy oraz nieznajomości anatomii.

Weekendowe szkolenie czy dedykowane studia

Medycyna estetyczna to bardzo szerokie i wieloaspektowe zagadnienie. Jego dogłębne poznanie wymaga uzyskania tytułu lekarza oraz skończenia licznych szkoleń lub wielomiesięcznych studiów podyplomowych z jej zakresu. Takie studia można odbyć w prywatnych szkołach na terenie kraju lub w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym po przejściu przez proces rekrutacyjny i rozmowę kwalifikacyjną. Przed wyborem miejsca wykonywania przyszłych zabiegów warto zweryfikować uzyskane przez daną osobę uprawnienia.

Jakość preparatów

Jednym z elementów decydującym o efektach uzyskiwanych w medycynie estetycznej jest jakość używanych preparatów, sposób ich przygotowania i przechowywania. Nie każdy kwas hialuronowy jest odpowiedni do danej okolicy twarzy lub danego wielu. Botoks natomiast to roztwór przygotowywany bezpośrednio przez lekarza. Nie należy ulegać wyjątkowo niskim cenom tego zabiegu. Często atrakcyjna cena idzie w parze z większym – nieprawidłowym rozcieńczeniem substancji. Efekty uzyskane z użyciem rozcieńczonego botoksu mogą być zadowalające przez pewien okres po zabiegu, niestety utrzymują się znacznie krócej.

Medycyna estetyczna to prężnie rozwijająca się gałąź medycyny, za której pomocą można uzyskać spektakularne efekty odmłodzenia, poprawy jakości i gęstości skóry. Decyzję co do wyboru gabinetu należy jednak podjąć bardzo świadomie, biorąc pod uwagę ryzyko, jakie może kryć się za wyjątkowo atrakcyjnymi cenami – słabe preparaty lub brak odpowiedniego wykształcenia osoby wykonującej zabieg.

lek. dent. Renata Dąbrowska-Leśniak

Decydując się na zrzucenie wagi interesuje nas nie tylko pozbycie się zbędnych kilogramów, ale również to by cały ten proces przebiegał komfortowo dla naszego organizmu. Głodowanie, ból fizyczny i psychiczna udręka podczas stosowania rygorystycznych diet często powoduje, że mamy kiepskie samopoczucie i szybko się poddajemy. Pojawiają się też efekty uboczne w postaci np. zawrotów głowy, biegunek itp. W wyniku tego wracamy znów do starych, niedobrych nawyków żywieniowych, a waga niestety zaczyna wzrastać.

Bardzo ważną kwestią jest to, żeby dieta na jaką się zdecydowaliśmy nie wywoływała spustoszenia w naszym organizmie i szkodliwych efektów. Mogą one później rzutować na naszym zdrowiu, a dojście do normalności i dobrego samopoczucia może trwać bardzo długo.
Sposobem żywienia naturalnego, które w założeniu stawia na przyswojenie sobie zdrowych nawyków jest dieta paleolityczna w skrócie nazwana paleo.

Dieta paleo

Obecna wysoko przetworzona żywność wpływa bardzo negatywnie na zdrowie i ogólną kondycję organizmu człowieka. Wytwarzane na masową skalę produkty żywieniowe sprzyjają rozwojowi różnych schorzeń i pojawianiu się skutków ubocznych. Powodują też, że organizm staje się mniej odporny na choroby i często zmaga się z wieloma dolegliwościami. Dlatego sporo osób stara się odrzucić niedobre nawyki związane z odżywianiem i wrócić do korzeni.

Dieta paleo określana jest jako dieta jaskiniowców. Jej twórcą, popularyzatorem i  propagatorem jest dr Loren Cordain. Od wielu lat bada on sposoby odżywiania się naszych praprzodków. Swoje spostrzeżenia i odkrycia zawarł w wielu publikacjach naukowych. Jest profesorem wykładającym na Uniwersytecie w Kolorado, a także należy do Amerykańskiego Instytutu Żywienia.

Badając życie ludzi pierwotnych żyjących w epoce zwanej paleolitem analizował on ich menu. W swojej publikacji książkowej twierdzi, że jest to najbardziej optymalny sposób odżywiania się, który prowadzi do dobrego zdrowia i samopoczucia. Wg dr Cordaina dieta naszych przodków jest naturalną drogą, na którą powinniśmy się zdecydować.

Dieta paleo - zasady

To do czego się przyzwyczailiśmy jest tak głęboko zakodowane w naszych umysłach, że na samą myśl o zmianie czujemy bunt i opór. Nawet wiedząc, że coś nam szkodzi bardzo niechętnie podejmujemy próby naprawcze. Jednak zasady diety paleo nie powinny być trudne do wprowadzenia w naszym życiu, gdyż jak zapewnia dr Cordain będzie to zgodne z naszą naturą. Powrócimy po prostu do źródeł i właściwego nam menu. Poza tym dieta nie niesie za sobą dokuczliwych skutków. Nie ma zbyt dużych restrykcji i ciężkich do przebrnięcia ograniczeń. Po prostu mamy postępować tak jak nasi praprzodkowie, którzy chcąc coś zjeść musieli zajmować się zbieractwem oraz polowaniem. Prowadzili koczowniczy tryb życia, więc nie uprawiali roli i nie hodowali zwierząt. Dieta paleo jest wysokobiałkowa, dlatego menu osoby, która chce ją stosować powinno zawierać sporą ilość chudego, ale nie przetworzonego mięsa oraz ryby i owoce morza.

Należy bardzo uważać z dostarczaniem sobie tłuszczy. Najlepsze są nienasycone, do których szczególnie zaliczamy omega-3 oraz omega-6. Dlatego przy spożywaniu np. drobiu należy pamiętać, aby nie jeść skóry. Używając olejów trzeba wybierać te nierafinowane. Dieta paleo zezwala na spożywanie owoców i warzyw, które dostarczają organizmowi niezbędnych składników energetycznych. Należy tylko uważać, aby nie jeść produktów bogatych w skrobię. Ważne jest, aby dostarczać sobie w pożywieniu wielu cennych witamin i składników mineralnych, do których zaliczyć można błonnik, a także potas. Należy jednak ograniczać jedzenie produktów zawierających dużą ilość sodu i o dużym poziomie zasadowym. Zalecane jest też spożywanie jaj, nasion i orzechów.   

Podczas przygotowywania posiłków nie należy używać olejów rafinowanych. Nie zaleca się też używanie zbyt dużej ilości soli. Jeśli kupujemy orzeszki jako przekąskę, to również sprawdzajmy, aby nie były one solone. Zabronione jest też spożywanie nabiału, a także zbóż i jego produktów takich jak pieczywa, kasze, makarony i ryż. Należy uważać, żeby nie jeść warzyw bogatych w skrobię oraz roślin strączkowych. Nie powinno się też spożywać orzeszków ziemnych. Zabronione są też produkty przetworzone powstałe na bazie produkcji. Zasady diety paleo opierają się na spożywaniu produktów naturalnych. Dlatego nie należy jeść tych, które zawierają sztuczne składniki smakowe i koloryzujące.

Dieta paleo - efekty

Wiele osób uważa, że to co przynosi nowoczesność nie zawsze jest korzystne dla naszego zdrowia. Przetworzona żywność, którą można kupić w sklepach po spożyciu wywołuje wiele negatywnych zjawisk, które doprowadzają do chorób i dolegliwości. Złe nawyki żywieniowe mogą przyczynić się do rozwoju nowotworów, problemów z sercem i układem krążenia. Dieta paleo wykorzystuje model żywienia naszych praprzodków. Zdobywając pożywienie ograniczali się oni do zbieractwa i łowiectwa. Nie wytwarzali pożywienia, ani nie wpływali na ich jego modyfikację.

Dieta paleo przynosi wiele korzyści. Mimo, że nie polega na liczeniu kalorii, to osoby, które ją stosują nie mają problemu z otyłością. Bardzo dobrze nadaje się dla tych, którzy chcą pozbyć się zbędnych kilogramów. Sprawdza się także u ludzi cierpiących na cukrzycę.
Dzięki temu, że podczas stosowania diety paleo wyklucza się całkowicie z menu żywność przetworzoną, to dana osoba dość szybko odczuje pozytywne efekty. Mogą zniknąć dolegliwości, które wcześniej się pojawiały. Stany zapalne zostaną zminimalizowane. Wyeliminowanie pożywienia, które do tej pory szkodziło organizmowi sprawi, że jakość naszego życia oraz samopoczucie zarówno fizyczne jak i psychiczne wyraźnie się poprawi.  

Dieta paleo charakteryzuje się spożywaniem sporej ilości białka, ale w jadłospisie nie brakuje również węglowodanów i zdrowychtłuszczów. Owoce i warzywa dostarczają wiele cennych witamin oraz składników mineralnych, które wpływają na korzystne funkcjonowanie organizmu. Przyspieszony metabolizm wpływa na utrzymywanie właściwej wagi i dobre zdrowie. Serce pracuje efektywniej, co pozytywnie wpływa na jakość i komfort życia. Dieta paleo jest doskonałym rozwiązaniem dla osób uczulonych na gluten oraz tych, które cierpią z powodu ciągłych stanów zapalnych w organizmie.

Osoby odżywiające się w sposób naturalny po pewnym czasie zauważają widoczne zmiany. Poprawia się wygląd skóry, włosów, paznokci. Zmienia się także samopoczucie, a energia wręcz rozpiera. Oczywiście nie od razu efekty są tak widoczne, dlatego warto cały czas monitorować swój organizm. Dobrym sposobem jest też wykonywanie profilaktycznych badań podczas stosowania diety paleo. Ich wyniki pozwolą ocenić, czy z organizmem nie dzieje się nic niedobrego.

Dieta paleo ma wiele zalet. Na pewno można do nich zaliczyć, to że w spożywanych produktach znajduje się duża ilość potasu. Pierwiastek ten wpływa na lepszą pracę serca oraz poprawia gospodarkę wodno-elektrolitową, a także kwasowo-zasadową ludzkiego organizmu. Jedząc warzywa rośnie również podaż błonnikapokarmowego, który reguluje pracę jelit oraz przyczynia się do wydalania z ciała nagromadzonych toksyn. 

Dieta paleo - przepisy

Jadłospis I

Śniadanie: placki ziemniaczane z warzywami i chuda wołowina.
II śniadanie: sałatka pomidorowo - cebulowa z tuńczykiem.
Obiad: kurczak i spaghetti z cukinii.
Przekąska:  marchewka do przegryzania.
Kolacja: sałatka z cebuli, pomidora i rukoli oraz dorsz.

Przepis na kurczaka i spaghetti z cukinii.

Najpierw należy pokroić na drobną kostkę całą paprykę oraz średnią cebulę czerwoną. Podsmażamy warzywa, a następnie dodajemy zmielone wcześniej 400 g mięsa z kurczaka. Do smaku doprawiamy pieprzem, bazylią, majerankiem. Po kilku minutach dodajemy pomidory z puszki. Teraz obieramy całą cukinię, tak by powstało z niej ,,spaghetti". W ten sposób pokrojoną cukinię kładziemy na talerz, a do niej dodajemy ugotowany już sos z mięsa i warzyw.  

Jadłospis II

Śniadanie: jajecznica z 3 jajek oraz 2 kiszone ogórki.
II śniadanie: sałatka owocowa z truskawek, kiwi, jeżyn, grejpfrutów oraz krewetki, kawa bezkofeinowa.
Obiad: pieczony dorsz z warzywami.
Przekąska:  garść orzechów włoskich.
Kolacja: frytki z selera i gulasz z wołowiny.

Przepis na frytki z selera i gulasz z wołowiny.

400 g chudej wołowiny kroimy w plasterki. Na patelni smażymy boczek, aż do momentu wytopienia się tłuszczu. Następnie dodajemy wołowinę i wszystko przyprawiamy estragonem, gałką muszkatołową, oraz czosnkiem niedźwiedzim. Jak mięso jest już podrumienione, wtedy dolewamy 2 szklanki passaty pomidorowej. Całość dusimy kilka minut.
Połówkę selera kroimy na frytki. Kładziemy je na papierze do pieczenia, a następnie całość na blaszkę. Przyprawiamy pokrojonego selera estragonem, bazylią, tymiankiem i czosnkiem niedźwiedzim. W piekarniku nastawiamy temperaturę na 180 stopniu i pieczemy przez ok. 50 minut. Frytki podajemy z gulaszem. 

Dieta paleo - to warto wiedzieć

• Podczas stosowania diety paleo nie trzeba liczyć kalorii.
• Stosując dietę paleo należy być aktywnym fizycznie. Przebywanie na powietrzu ma tu zasadnicze znaczenie. Tak przecież żyli nasi praprzodkowie.
• Cukier to ,,puste" kalorie. Człowiek pierwotny go nie znał, więc przy stosowaniu ,,diety jaskiniowców" nie powinno się go spożywać.
• Codziennie powinno się wypijać co najmniej dwa litry wody.  
• Nie powinno się spożywać ryb mrożonych i w postaci konserw. 
• Dietę warto wprowadzać powoli stopniowo eliminując niedozwolone produkty. W ten sposób uniknie się szoku i łatwiej będzie przystosować się do nowego sposobu odżywiania.
• Przed przystąpieniem do stosowania diety paleo warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem.
• Dieta paleo bez suplementacji może skutkować niedoborami.
• Dr Loren Cordain, propagator diety paleo, wskazuje, że jej stosowanie obniża ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych.
• Przy stosowaniu żywienia naturalnego należy wyeliminować ziemniaki z menu.
• Osoby decydujące się na dietę paleo powinny spożywać mięso zwierząt żyjących dziko. Te hodowlane muszą być z tzw. wolnego wybiegu, jak też z gospodarstw ekologicznych. 

Jarosław Cieśla

Źródła:

1. https://www.km.com.pl/userfiles/Tom%201%20ebook(1).pdf#page=94
2. http://www.czytelniamedyczna.pl/4684,dieta-paleolityczna-czesc-i.html
3. http://www.czytelniamedyczna.pl/4726,dieta-paleolityczna-czesc-ii.html
    

Schorzenia i dolegliwości, których doświadczamy są często wynikiem naszych wręcz wieloletnich zaniedbań i niekorzystnych nawyków. Sami doprowadzamy do podupadania na zdrowiu, przeciążeń tkanek i rozwoju groźnych chorób. Wielu z nich można w prosty sposób uniknąć, wystarczy tylko sobie nie szkodzić oraz być aktywnym ruchowo. Bardzo zgubny dla naszego organizmu jest np. siedzący tryb życia. Przez wiele godzin w jednej pozycji przebywamy w szkole, pracy, a popołudniami i aż do późnego wieczora w domu: przed telewizorem lub komputerem. To prowadzi do wad postawy i wielu zwyrodnień. Jednym z nich jest tzw. wdowi garb.

To wada postawy, która kiedyś dotyczyła kobiet między 45, a 55 rokiem życia (czyli pań często już owdowiałych), jednak obecnie na tę przypadłość zaczynają uskarżać się również młodsze osoby obydwu płci. Dolegliwość ta charakteryzuje się pogrubieniem tkanek w okolicach dolnego odcinka szyjnego kręgosłupa. Plecy stają się bardziej okrągłe (pogłębiona kifoza piersiowa), co unaocznia się garbieniem oraz wysunięciem barków i głowy ku przodowi. Zdarza się też, że na skórze pojawiają się zmiany naczyniowe, co objawia się tzw. pajęczynką.

Często dana osoba jest nieświadoma postępowania schorzenia. Nie odczuwa żadnych dolegliwości. Dopiero po pewnym czasie mogą pojawić się bóle głowy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa, drętwienie w okolicach karku, a także odczucia ucisku w klatce piersiowej. Czasami występują także pewne ograniczenia dotyczące ruchomości. Następnie może dochodzić do zawrotów głowy, zaburzeń w widzeniu oraz szumów w uszach. Czasami też pojawiają się mrowienia palców dłoni. Przy pierwszych objawach należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.     

Wdowi garb - przyczyny

Wada postawy może wynikać z czynnika dziedzicznego. Być może matka danej osoby zmagała się z osteoporozą lub też dysfunkcja wynika ze skłonności genetycznych. Po prostu niektórzy ludzie mają taki układ kręgosłupa, który zwiększa ryzyko pojawienia się ,,wdowiego garbu" i wystąpienia zniekształceń. Do dysfunkcji przyczynia się także drobna budowa ciała.     
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na pogrubienie tkanek w dolnym odcinku szyjnym kręgosłupa jest długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej. W wyniku przeciążenia dochodzi do zmian powodujących nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa. Ponadto na karku zaczyna się tworzyć tkanka, która ma charakter włóknisty i tłuszczowy. Taki stan pogłębia się dodatkowo, jeśli dana osoba nie jest aktywna ruchowo.  

Przyczyny powstawania ,,wdowiego garbu" mogą mieć również podłoże psychiczne. Niektóre osoby mają problem z zapanowaniem nad emocjami. Pod wpływem stresu, konfliktów, czy też niemożliwości rozładowania negatywnych emocji, takich jak gniew i złość, mogą stać się wycofane. Tłumienie okazywania uczuć prowadzi do przygnębienia. Czasami objawia się to garbieniem, opuszczaniem głowy w kierunku piersi i kierowaniem wzroku ku podłożu. Takie częste zachowanie prowadzi do deformacji tkanek i dysfunkcji w okolicach kręgów szyjnych.

,,Wdowi garb" występuje częściej u kobiet po w okresie menopauzy oraz u starszych osób. Przyczyną schorzenia może być również nieodpowiednia dieta i brak w niej właściwych składników odżywczych jak np. wapnia. Również niektóre leki, a także palenie papierosów i nadmierne picie alkoholu mogą przyczynić się do wywołania ,,wdowiego garbu".    

Wdowi garb - leczenie

Bardzo ważną kwestią jest reagowanie na wszelkie niepokojące objawy. Bóle głowy, mrowienie w dłoniach, czy też pieczenie w okolicach karku, to są symptomy, których nie należy lekceważyć. Odpowiednio szybka diagnoza pozwoli podjąć właściwe kroki, zacząć  leczenie, co przyniesie zadowalający skutek. Im mniej zaawansowane schorzenie, tym większa szansa na powrót do lepszego samopoczucia.  
,,Wdowi garb" leczy się różnymi metodami. Przede wszystkim warto być aktywnym ruchowo. Codzienne wykonywanie ćwiczeń przyczyni się do poprawy samopoczucia. Najlepszy jest po prostu ruch na świeżym powietrzu w postaci spacerów i gimnastyki. Ważne jest też, aby samemu korygować swoją postawę w codziennych czynnościach w pracy i w domu. Podczas chodzenia, czy stania należy np. trzymać postawę wyprostowaną bez garbienia się.

Częste wizyty u fizjoterapeuty i zastosowana terapia pozwoli  na poprawienie ruchomości szyi, a także wzmocnienie mięśni kręgosłupa.
Leczenie obejmuje również masaże manualne. Mają one za zadanie stymulować mięśnie, wpływać na ich uelastycznienie i rozluźnienie. Taka terapia pozwoli też na zwiększenie zakresu ruchomości w przypadku jej ograniczenia. Dobrze sprawdza się także gimnastyka korekcyjna.  

W ciężkich przypadkach stosuje się przyjmowanie środków przeciwbólowych. O tym jednak powinien decydować lekarz. W przypadku występowania osteoporozy i stwierdzenia złamań trzonów kręgów odcinka piersiowego, dla zabezpieczenia uszkodzonych elementów stosuje się zakładanie gorsetu, jak też szelek ortopedycznych. Jeśli to nie pomaga, wtedy lekarz może zalecić wykonanie operacji, do których zalicza się np. kyphoplastykę.    

Wdowi garb - ćwiczenia

Terapię można prowadzić samodzielnie. Oczywiście najlepiej jest wcześniej skonsultować ćwiczenia z fizjoterapeutą, który ustrzeże przed błędami i skoryguje naszą postawę. Codzienna gimnastyka pozwoli już po kilku dniach zauważyć zmiany w samopoczuciu.

Ćwiczenie 1

Stajemy tyłem do ściany, tak żeby głowa oraz pośladki i łopatki były z nią styczne. Ręce unosimy ku górze, zgięte w łokciach pod kątem prostym. Staramy się lekko cofać brodę w kierunku ściany. Wytrzymujemy tak przez 20 sekund, następnie odchodzimy od ściany i odpoczywamy przez 15 sekund. Wykonujemy 8 powtórzeń.

Ćwiczenie 2       

Kładziemy się brzuchem na macie. Czoło dotyka podłoża, a ramiona wyprostowane w  łokciach są ,,rozkrzyżowane" na boki. Teraz należy unosić je do góry, starając się, aby łopatki jak najbardziej zbliżyły się ku kręgosłupowi. Należy wykonać 10-20 powtórzeń.

Ćwiczenie 3

Kładziemy się brzuchem na macie. Ręce są zgięte w łokciach, a dłonie zaciśnięte w pięści znajdują się na wysokości uszu. Głowa lekko uniesiona ku górze. Teraz spinamy łopatki i unosimy lekko w górę tułów. Następnie prostujemy ramiona przenosząc pięści ku tyłowi, tak by kciuki skierowane był w górę. Patrzymy w podłoże. Należy wytrzymać tak 20-40 sekund i powtórz ćwiczenie 3-5 razy.

Ćwiczenie 4

Siadamy w klęku opierając pośladki na stopach. Teraz wypychamy pierś ku przodowi, a głowę odchylamy w tył. Czujemy jak naprężają się i spinają mięśnie kręgosłupa. Wytrzymujemy w tej pozycji 20 sekund, a następnie rozluźniamy tkanki mięśniowe na 10 sekund. Całość powtarzamy 10-15 razy. 

Ćwiczenie 5

Jesteśmy w pozycji wyprostowanej. Jedną rękę zginamy w łokciu i dłoń odchylamy ku tyłowi łapiąc się za łopatkę. Drugą dłonią chwytamy za tył głowy i zaczynamy przyciągać ją ku dołowi w kierunku piersi. Wytrzymujemy tak 20-40 sekund, a następnie wracamy do pozycji wyprostowanej i zmieniamy dłoń. Wykonujemy tak 4-6 powtórzeń.   

Jarosław Cieśla

Źródła:

1) http://astra28.eu/_up/forum/osteoporoza.pdf
2) http://phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-106.pdf
3)https://www.researchgate.net/profile/Ewa_Niebudek-Bogusz/publication/44637084_The_application_of_physiotherapeutic_and_ostheopatic_diagnostics_in_ocuppational_voice_disorders/links/548020020cf25b80dd703f82/The-application-of-physiotherapeutic-and-ostheopatic-diagnostics-in-ocuppational-voice-disorders.pdf
4) https://www.researchgate.net/profile/Wojciech_Roczniak/publication/271507464_Diagnostyka_i_farmakoterapia_osteoporozy_Diagnostics_and_pharmacotherapy_of_osteoporosis/links/54c95fca0cf2807dcc265238/Diagnostyka-i-farmakoterapia-osteoporozy-Diagnostics-and-pharmacotherapy-of-osteoporosis.pdf
5) http://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2010-03-3.pdf